Замонавий таълим / современное образование 017, Содиқова Ш. А., Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети «Мактабгача таълим методикаси»

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ
2017, 4
лантиришда қўғирчоқларнинг хатти-ҳаракат-
ларига муносабат билдириш, болаларда театр 
кўриш одоби ҳамда гўзалликни кўра билиш 
ҳиссини уйғотувчи самарали ишлар амалга 
оширилади. Ҳаттоки, тили эндигина чиқиб, 
сўзларни бузиб гапираётган болажонлар тар-
биясида ҳам театрлаштирилган томошалар-
нинг ўрни беқиёсдир. Чунки болалар оддий-
гина саломлашиш, ҳайрлашиш одобини театр 
қаҳрамонларидан ўрганишлари эҳтимолдан 
холи эмас.
Театрлаштирилган томошалар (қўғирчоқ 
театрлар) дунёнинг кўплаб халқ ва элатларига 
қадим замонлардан маълум. Улар жамият 
ҳаётида муҳим аҳамият касб этиб келган. 
Қўғир чоқ театри ҳар қайси давлатда турли 
шакл да, ҳажмда, ўзига хос тарзда тараққий 
этиб, ривожланиб келган. Шундай бўлса-да, 
қўғирчоқ театрининг тўрт турини алоҳида 
ажратиб кўрсатиш мумкин:
● қўлга кийиб ўйнатиладиган қўғирчоқлар;
● сояли қўғирчоқлар;
● ип билан бошқариладиган қўғирчоқ лар;
● актёри кўринадиган қўғирчоқлар. 
Ҳар бир театр туридаги томошаларда саҳна 
безаклари, улардаги хилма-хил ранглар ва 
албатта ундаги қаҳрамонлар бола тафакку-
рини шакллантирибгина қолмай, унинг дунё-
қарашини ўзгартириб, гўзалликка интилиши, 
фикрлаш доирасининг кенгайишига ёрдам 
беради. 
Қўлга кийиб ўйнатиладиган қўғирчоқлар
икки хил бўлади: бармоқли ва бармоқсиз 
қўғирчоқлар. Бармоқсиз қўлқопни ясашда 
эски қўлқопча ашё бўла олади. Бундай ўйин-
чоқларни болаларнинг ўзлари ҳам ясашлари 
мумкин. Қўлқоп қўғирчоқнинг боши, катта 
бармоқ эса бурун бўлиб хизмат қилади. Қўл-
қопни тўлиқ ҳайвонга айлантириш ҳам мум-
кин, бунда катта бармоқ дум вазифасини 
ўтайди. Қўлқоп қўғирчоқ танаси бўлиши, унга 
бош ва бошқа деталларни бириктириш мум-
кин. Қўлқоп топилмаса, унда тўқилган эски 
буюм ёки матодан фойдаланиш ҳам мумкин. 
Бунда бармоқ ўрнини бичиш шарт эмас, турли 
деталлар унга тикиб қўйилади. 
Бармоқли қўлқоп қаҳрамонларини эски 
қўлқоплардан тайёрласа бўлади. Агар эски 
қўлқоп топилмаса, уни тикиш мумкин. Бола-
ларга тавсия этиладиган қўлқопнинг андозаси 
беш бармоқли эмас, тўрт бармоқли бўлиши 
мумкин. Деталларни болалар бичиб, ҳалқа 
чоки билан тикадилар. Бош қисмини чизиб 
ёки тикиб, белгиланган жойга бирлаштириб 
қўйиш мумкин. Қўғирчоқнинг асл нусхасини 
эски қўлқопдан тикса бўлади. Қўлқопга пай-
поқдан озгина улаб қўйилса, уни қўлга кийиш, 
тугмачадан кўзлари қилиб қўйилса, қўл 
бармоқлари ҳаракати билан гапираётган 
ҳаракат ҳолатини кўрсатиш мумкин.