Реле ҳимояси бўйича умумий тушунчалар

2.5.1. Maksimal tokli himoyaning o‘rnatmalarini tanlash. 

 

 

MTH ning ishlash toki qo‘yidagilarni hisobga olgan holda tanlanadi. 

1)  MTH  ning  ishlash  toki  maksimal  ishchi  tokdan  katta  bo‘lishi  kerak, 

chunki himoya energetika tizimning normal ish holatlarida ishlamasligi lozim: 

.

max

.max

him ish

ish

I

I

 

 

2) Himoyaning qaytish toki tizimning avariyadan keyingi o‘z – o‘zini ishga 

tushirish  tokidan  katta  bo‘lishi  kerak.  Chunki  himoya  boshqa  bir  himoyaning 

shikastlangan  qurilmasini  tanlovchan  o‘chirgandan  so‘ng  boshlang‘ich  holatga 

qaytishi lozim. 

---

 

30 

.

.

him qay

uz ish

I

I

, 

bu yerda 

.

him qay

I

 - himoyaning qaytish toki; 

 

   

.

uz ish

I

 - o‘z – o‘zini ishga tushirish toki. 

 

L2 liniyaning boshidagi qisqa tutashuvda (2.8 – rasm) liniyalarda o‘rnatilgan 

MTH1  va  MTH2  himoyalar  ishga  tushib,  vaqt  relelari  o‘rnatilgan  sabr  vaqtlarini 

hisoblay  boshlashadi.  Bir  vaqtning  o‘zida  ikkinchi  podstansiyaning  (PS2) 

shinasida  kuchlanish  pasayadi  va  ushbu  shinadan  ta’minlanayotgan  motorlar 

tormozlanishni  boshlaydi.  Shulardan  ba’zilari  tuxtaydi,  ba’zilari  texnologik 

talablarga ko‘ra tarmoqqa ulangan holatda qoladi. MTH2 himoyadan shikastlangan 

L2  liniya  o‘chirilgandan  so‘ng  motorlarning  o‘z  –  o‘zini  ishga  tushirish  jarayoni 

boshlanadi, natijada MTH1 o‘rnatilgan joydagi tok motorlarning o‘z – o‘zini ishga 

tushirish  tokiga  teng  bo‘ladi.  Ushbu  sharoitda  ham  MTH1  baribir  boshlang‘ich  

holatga qaytishi lozim. 

 

 

2.8 – rasm. Maksimal tok himoyali tarmoq sxemasi hamda qo‘shni liniyalardagi 

qisqa tutashuvda tok va kuchlanishlar vektor diagrammasi. 

 

---

 

31 

Himoyaning  ishlash  va  qaytish  toklari  o‘rtasidagi  bog‘liqlik  qaytish 

koeffitsienti  orqali  ifodalanganligini 

ish

qay

qay

I

k

I



  inobatga  olib,  hamda  zahira 

koffitsientini hisobga olgan holda qo‘yidagini yozish mumkin: 

.

.

z

uz ish

him ish

qay

k

I

I

k





. 

RT-40, RT-80, RT-90 tipidagi relelar uchun 

1,1 1,2,   k

0,8 0,85

z

qay

k









. 

Agarda  o‘z  –  o‘zini  ishga  tushirish  tokining  maksimal  qiymati  berilmagan 

bo‘lsa,  ushbu  tokni  o‘z  –  o‘zini  ishga  tushirish  koeffitsienti  orqali  aniqlash 

mumkin. O‘z – o‘zini ishga tushiruvchi koeffitsient o‘z – o‘zini ishga tushiruvchi 

tok maksimal ishchi tokdan necha marta kattaligini ko‘rsatadi. Bunda: 

.

.

.max

z

uz ish

uz ish

ish

qay

k

k

I

I

k







. 

Bu  yerda 

.

uz ish

I

  va 

.

uz ish

k

  -  mos  holda  himoya  o‘rnatilgan  joydagi  elektr 

motorlarning  o‘z  –  o‘zini  ishga  tushiruvchi  toki  va  o‘z  –  o‘zini  ishga  tushiruvchi 

koeffitsient. 

Liniyalarning  kaskadli  o‘lanishida  maksimal  tokli  himoyalarning  ishga 

tushishdagi  sabr  vaqtlari  energiya  manbaiga  yaqinlashgan  sari  ko‘payib  borishi 

lozim (

2.7 – rasm

): 

.

 3

.

 yuk4

.

 2

.

 3

.

 1

.

 2

;

;

;

him ish

him ish

him ish

him ish

him ish

him ish

t

t

t

t

t

t

t

t

t



 



 



 

 

bu yerda 

.

 yuk4

him ish

t

 - yuklama himoyasining ishlash vaqti; 

 

   

t



  -  tanlovchanlik  pog‘onasi;  elektromexanik  vaqt  relelarini  qo‘llaganda 

0, 4 0,6

t

s

 



. 

 

 

 

 

---

 

32