Реле ҳимояси бўйича умумий тушунчалар

2.3. Sabr vaqtli notanlovchan tokli kesim. 

 

 

Tokli  kesimning  nazorat  ostidagi  hududini  oshirish  maqsadida  qo‘shni 

liniyalardagi  qisqa  tutashuvlarda  ishga  tushishiga  yo‘l  qo‘yish  mumkin  (2.4  – 

rasm).  Ushbu  holatda  notanlovchan  tokli  kesimning  tanlovchanligiga  ishlash 

zonasini  cheklash  orqali  erishish  mumkin.  Ishlash  zonasini  cheklash,  keyingi 

liniyaning tezkor himoyasining ishlash chegarasigacha ishlashi hamda uncha katta 

bo‘lmagan sabr vaqt orqali erishiladi. 

 

Ko‘rinib  turganidek,  L1  liniyada  tezkor  sabr  vaqtsiz  tokli  kesimni  (TK1) 

o‘rnatish samarali emas, chunki uning ishlash zonasi juda ham cheklangan (kichik 

ishlash  zonasi  l

tk1

  ).  Ushbu  holatda  L1  liniyaning  himoyasi  uchun  notanlovchvn 

tokli  kesimni  (NTK)  qo‘llash  maqsadga  muvofiq,  bunda  notanlovchan  tokli 

kesimni  tok  hamda  vaqt  bo‘yicha  L2  liniyaning  tokli  kesimidan  (TK2)  rostlash 

lozim: 

.

1

. 2

.

1

. 2

.

1

. 2

  yoki   

;    t

ish ntk

ish tk

ish ntk

z

ish tk

ish ntk

ish tk

I

I

I

k

I

t

t

 



 

, 

bu yerda 

. 2

ish tk

I

 - L2 liniyadagi TK2 tokli kesimning ishlash toki;  

    

z

k

 - noselektiv tokli kesimning zahira koeffitsienti; 

    

. 2

ish tk

t

 - TK2 tokli kesimning ishlash vaqti, 

. 2

t

0,1 s

ish tk



; 

    

t



 - tanlovchanlik pog‘onasi, 

0, 4 0,6 s

t

 



. 

 

---

 

25 

 

2.4 – rasm. Notanlovchan tokli kesimli tarmoq sxemasi va qisqa tutashuv 

toklarining diagrammasi. 

 

Notanlovchan tokli kesimning sabr vaqti odatda 

0,3 0,8



 sekund oralig‘ida 

bo‘ladi. Ushbu vaqt oralig‘ida qisqa tutashuv tokining aperiodik tashkil etuvchisi 

to‘liq  so‘nadi,  shuning  uchun  relening  turidan  qat’iy  nazar  zaxira  koeffitsienti 

1,1 1, 2



  oralig‘ida  olinadi.  Shuningdek  ushbu  sabab  tufayli  (sabr  vaqt)  kuch 

transformatorlarining  magnitlovchi  tokning  sakrashidan  sozlashga  zaruriyat 

to‘g‘ilmaydi. 

O‘rnatmalarni  bunday  tanlashda  L2  liniya  umumiy  ishlash  zonasi  l

umum

 

paydo  bo‘ladi.  Ushbu  zonadan  tashqarisida  lekin  l

tk2 

zonaning  ichidagi  qisqa 

tutashuvlarda (K2 nuqta), faqatgina TK2 tokli kesim ishga tushib shikastlangan L2 

liniyani o‘chiradi. Umumiy zonadagi (l

umum

) qisqa tutashuvlarda (K1 nuqta) ikkala 

tokli kesim ishga tushadi: tanlovchan tokli kesim TK2 va notanlovchan tokli kesim 

TNK ishga tushadi, lekin liniyaning o‘zini tokli kesimi TK2 tezroq ishlashdi (sabr 

---

 

26 

vaqtsiz)  va  faqat  shikastlangan  liniya  L2  o‘chiriladi.  Notanlovchan  tokli  kesim 

ishga  tushishga  ulgurmasdan  boshlang‘ich  holatga  qaytadi.  L1  liniyadagi  qisqa 

tutashuvlarda notanlovchan tokli kesim NTK1 ishga tushadi. 

 

 

2.5 – rasm. Ikki fazali va ikki releli sabr vaqtli tokli kesim. 

 

 

Sabr vaqtli tokli kesimning sxemasi 2.5 – rasmga ko‘rsatilgan. Notanlovchan 

tokli kesimga kerak bo‘ladigan sabr vaqtni KT1 vaqt relesi orqali hosil qilinadi.