Дастурлаш асослари

Ходим руҳиятини ташкилот қадриятлари билан уйғунлаштириш
- 
умумий мақсадни шакллантиришдаги фаолият ҳам ходимни юксак кѝрсаткичлар 
билан меҳнат қилишидаги тадбирлардан биридир.
Бажарилаѐтган 
ишга қизиқиш уйғотиш
,
меҳнатдан қониқиш олиш бѝйича 
ҳаракатлар, бажарилаѐтган меҳнатнинг ходим қобилиятларига мослаштириш, 
ҳамда ходимни қарор қабул қилиш жараѐнига жалб этиш ҳам унинг ташкилот 
миқѐсидаги фаоллигини оширувчи омилдир.
Ўз-ўзини баҳолаш мотивация омили сифатида.
Меҳнат мотивациясини 
шакллантириш услубларидан бири ходимнинг фаолият мақсадини аниқлаши ва 
баҳолашида шахсан иштирок этишидир. Бундай тадбирда ходим раҳбар билан 
биргаликда мақсадга эришиш мезонини ишлаб чиқадилар ва вазифа адо 
этилгандан сѝнг ходим мавжуд мезондан келиб чиққан ҳолда ѝзи ѝзига баҳо 
беради. Мана шундай баҳони йиғилиб борувчи баллар – бонусга айлантириш 
орқали ходимларни тақдирлаш тизимини ишлаб чиқиш мумкин. Натижада ходим 
ѝз-ѝзини тақдирлаш тизимига жалб этилади ва мотивацияни янада кучайтириш 
имконияти туғилади. Рағбатлантириш омили сифатида турли мукофотлар, 
йѝлланмалар, пул маблағлари таклиф этилиши мумкин. Ходим ѝз олдига 
вазифани ѝзи қѝйганлиги учун уни бажаришга интилади, акс ҳолда бонусга ва 
ютуққа эга бѝлолмайди. 
Эришилган ютуқларни
 
тақдирлаш услубини ўзгартириб бориш
ходимнинг фаолиятини янада такомиллаштириш учун яхши асос ҳисобланади. Бу 
борада ходим эришган ютуқларни моддий рағбатлантириш билан бирга 
лавозимда ѝсиш каби имкониятни ҳам қѝллаш ѝринлидир. Сурункали равишда 
яхши натижа кѝрсатаѐтган ходимни лавозимда кѝтариш унинг иш услубини 
доимо юқори савияда ушлаб туриш учун мотивация омилидир. Лавозимда ѝсиш 
кѝпгина етук корхоналар орқали асосий мотивацион омиллар қаторида 
қѝлланилади. Бунга мисол тариқасида чет эл илғор компанияларида қѝлланувчи 
тажрибалар ҳақида қисқача гапириб ѝтиш мумкин. Масалан, Германиядаги баъзи 
компанияларда мутахассис ва раҳбарлар лавозимда ѝсишлари истиқболи ҳақида 
батафсил маълумотга эгалар. Одатда корхонадаги ҳар бир иш жойи меҳнат 

---

72 
шароитларига оид Женева схемаси асосида баҳолаб чиқилган ҳамда иш 
жойларига оид маошлар матрицаси яратилган. Бу матрицада бир хил имкониятли 
ва маошга эга бѝлган касблар горизонтал тарзда, ѐки баланд маошли ва мавқели 
жойлар эса вертикал тарзда жойлаштирилади. Ходим ѝз имконият ва 
қобилиятидан келиб чиққан ҳолда хизмат поғонасида ѝсишнинг турли 
вариантлари билан танишиши ва танлаши имкониятига эга.