Neft va gazni qayta ishlash kimyoviy texnologiyasi kafedrasi

MOTOR YOQILG’ILARINI GIDROTOZALASH ASOSLARI 
 

---

Gidrotozalash maqsadi vazifasi olinadigan mahsulot yoki fraktsiyalarni ularni 
tarkibidagi oltingugurt, azot, kislorod, smolali birikmalar, to`yinmagan 
uglevodorodlardan tozalash yo`li bilan sifatini oshirishdir. 
Uglevodorodlarni gidrirlashdagi asosiy reaktsiyalar. 
1) Alken bog’larni to`yinishi. 
2) Aromatik uglevodorodlarni to`yinishi. 
3) Alkanlarni krekinglash: 
4) Alkilbenzollarni dealkillash: 
5) Alkanlarni gidroizomerlash:: 
6) Sikloalkanlar gidroizomerlash: 
Motor yoqilg’isini gidrotozalash 340 - 400
0
C va 2-5 MPa bosimida, AKM va 
ANM katalizatorlar yordamida olib boriladi. Yuqorida keltirilgan reaktsiyalarni 
RCH
2
CH
CHCH
2
+ H
2
RCH
2
CH
2
CH
3
+ H
2
RCH
2
CHR + H
2
2RCH
3
CH
3
CH
2
CH
2
CH
2
CH
3
+ H
2
CH
3
CH
2
CH
CH
3
CH
3
CH
3
+ H
2
CH
3
+ H
2
CH
3
+ H
2

---

katalizatorlarni turiga va jarayonni olib borilish sharoitiga qarab tezligi oshishi va 
kamayishi mumkin. 
Katalizatorlar 
Reaktsiyani ma`lum yo`nalishda ketishida katalizatorlar katta rol’ o`ynaydi. 
SHuning uchun katalizatorlarni tarkibini ilmiy asoslab tanlabolish gidrotozalash 
jarayonini boshqarishni osonlashtiradi. 
Sanoatda keng miq`yosda AKM va ANM katalizatorlari ishlatiladi. YAngi 
katalizatorlarni yaratganda ularni sanoat miq`yosida ma`lum sharoitda sinab 
kurildi. 
Katalizatorlarni tayyorlashda A.S.Sultanovning kimyoviy nazariyasi 
Ni+S

NiS 
MoS+2S

MoS
2
NiS+MoS
2

Ni+MoS
3
NiS+NiMoS
3

NiMoS
4
+Ni 
Ni+S=NiS 
[2NiO, MoO
3
, Al
2
O
3
] 

---