Neft va gazni qayta ishlash kimyoviy texnologiyasi kafedrasi

 
Sikloalkanlarni parchalanishi.
Gidrokreking katalizatorlarini ishtirokida sikloalkanlar to`g’ri kelgan 
bog’laridan uzilib, vodorod bilan to`yinadilar. Alyumoplatina katalizatorlarida 
260°Cda 2,0 MPa bosimda: 
Kislota xususiyatiga ega bo`lgan katalizatorlarda halqani ochishi kam sodir 
bo`ladi. 
To`yingan ikki halqali dekalin molekulasida 10 ta uglerod bo`lgan alkenlarga 
nisbatan osonroq parchalanadi. 
Arenlarni parchalanishi
Benzol halqasi gidrokreking sharoitida parchalanmaydi. 

---

Gidrogenlash xususiyati kuchli bo`lgan katalizatorlarda alkil - benzollar 
dealkilirovanie bo`ladi, bunda bosqichma - bosqich metan ajralib chiqadi: 
Oxirgi metil guruhi qiyinroq ajraladi. 
Ko`p halqali arenlar birin ketin halqalari to`yinib halqa ochilaveradi. 
Kislota xususiyatiga ega bo`lgan katalizatorlarda asosan benzol halqasining 
metil guruhlari o`z joylarini o`zgartirib izomerlanadi. 
 
Oltingugurtli birikmalarni gidrirlash 
Gidrotozalash jarayonida oltingugurtli birikmalar C-C bog’idan uzilib, 
vodorod bilan to`yinadi. Natijasida H
2
S va uglevodorod hosil bo`ladi. 

---

Gidrotozalash sharoitida 380°C va 3 -4 MPa bosimda benzol halqasi 
o`zgarmaydi. Halqani gidrirovanie etish uchun yuqori bosim kerak bo`ladi. 
Oltingugurtli birikmalarni ichida eng chidamlisi tiofen halqasidir. 
Oltingugurtli birikmalarni gidrirovanie reaksiyasini issiqlik chiqarish bilan 
sodir bo`ladi. Reaksiya tezligiga ushbu qatorga qo`yish mumkin: 
Azotli birikmalarni gidrirlash
Azotli birikmalar oltingugurtlilarga nisbatan qiyinroq gidrirovanie bo`ladilar. 
Geteroatomli birikmalarni gidrirovanie reaksiyasiga chidamligi: 
oltingugurtli < kislorodli < azotli 
Azotli birikmalarni ichida gidrirovanie reaksiyasiga eng chidamliligi piridin 
hisoblanadi. Ma`lum sharoitda gidrirovanie bo`ladi.