Sotsial geografiya jumaxanov Sh., Toshpo’latov A

Ijtimoiy-psixologik omillar: 
mamlakatning madaniy va iqtisodiy aloqalari 
(kommunikatsiyalarning rivojlanganligi); madaniy turmush darajasi; modaning 
ahamiyati; shaxs qadr qiymati. 
4.
Tibbiy-biologik omillar: aholining salomatlik darajasi. 
5.
Tabiiy omillar: aholi yashaydigan tabiat zonasi; dengiz, daryo, tog’ 
massivlariga nisbatan geografik joylashuv xususiyatlari. 
Rekreatsion iste’molni iqtisodiy baholash baholashning boshqa jihatlarini ham 
e’tiborga oladi. Tabiiy, tibbiy-biologik, sotsiologik va ijtimoiy-psixologik jihatlar shular 
jumlasidandir. 
Rekreatsion iste’molni baholashning tabiiy jihatiga e’tibor qaratganda, 
rekreatsion geografiyaning tadqiqot usullariga bergan ta’rifimizdagi tarixiy qiyoslash 

---

SOTSIAL VA MADANIY GEOGRAFIYA
 Darslik
 
 
100 
usulidagi Qadimgi Bobil fojeasini eslang. Bugungi kundagi tabiat yoki atrof muhitdagi 
bo’layotgan o’zgarishlar insoniyatning ijtimoiy-iqtisodiy hayotiga qanday ta’sir 
ko’rsatmoqda. Hatto, 1828-yildayoq, fransuz fizigi Jozef Fure koinotdan kelayotgan 
quyosh nurlarining qaytib ketish qonuniyatining buzilishini parnik hodisasiga 
o’xshatgan edi. 1896-yilda esa shved olimi Svante Arenius is gazining atmosferada 
ko’payib borayotganligini ta’kidlagan va buni energiya manbalari (ko’mir, neft)dan 
keng foydalanilayotganligining oqibati ekanligini e’tirof etgan. 1990 yillarda BMTning 
hukumatlararo komissiyasi 100 yildan so’ng yer shari harorati 6
0
S ko’tarilishini, bu o’z 
navbatida oxirgi muz bosish davrining boshlanishiga olib kelishini ma’lum qilgan. 
Umuman olganda, rekreatsion iste’molni baholashda tabiiy shart-sharoit 
o’zgarishining barcha jihatlarni e’tiborga olish ham muhim ahamiyatga kkasb etadi.
Rekreatsiyada estetik zavq olish va 
xordiq chiqarish uchun tarixiy-madaniy va 
boshqa turistik obyektlar ham katta ahamiyatga 
ega. 
Masalan, 
Fransiyaning 
ko’pchilik 
ko’chalariga turistik-rekreatsion go’shalarga 
sayohat orqali psixologik xizmat ko’rsatishga 
oid afishalar yopishtirilgan bo’lib, mijozlarga 
servis keng ko’lamda reklama qilinadi (31-
rasm). Shuningdek, rekreatsion iste’molni baholashda tibbiy-biologik jihatni e’tiborga 
olish ham muhim ahamiyatga ega bo’lib, davolanish muassasalari, oromgohlar, shifo 
maskanlari hajmi, tarkibi va ular faoliyatining samaradorligini aks ettiradi. Shu o’rinda 
ekologik vaziyat mushkul kechayotgan, ya’ni suv bosishi, yerlarning sho’rlanishi, 
doimiy yong’inlar sodir bo’layotgan hududlarda ular faoliyatini samarali kechadi deb 
bo’lmaydi. Shu o’rinda mamlakatlardagi kasallanish, o’lim darajasining yuqoriligi ham 
e’tiborga olinadi. O’tgan yaqin tarixda, bu masala o’z yechimini topmaganligi sababli 
sobiq Ittifoqning eng chekka hududlaridan biri bo’lgan O’zbekiston uchun 
mustaqillikning dastlabki yillarida sohani rivojlantirish bilan bog’liq ko’pgina 
muammolarni bartaraf etish masalasini keltirib chiqardi. Chunki, bozor iqtisodiyotiga 
31-rasm.
Rekreatsiya xizmati uchun 
tashkil etilgan reklamalar

---