Sotsial geografiya jumaxanov Sh., Toshpo’latov A

SOTSIAL VA MADANIY GEOGRAFIYA
 Darslik
 
 
29 
Parij va London rayonlari, Shimoliy Italiya, Moskva rayoni, Donbass, Farg’ona 
vodiysi, Sharqiy Xitoy, Hind-Gang tekisligi, Yava oroli, Yaponiya orollari, Nil 
deltasi, AQShning shimoli-sharqi, Buyuk ko’llar rayonlari va Sansan megapolisi 
va h.z. Bunday hududlarda sotsial muvozanatni inobatga olib borish lozim. 
Dunyo aholisining vertikal mintaqalar bo’yicha ham notekis taqsimlangan. 
Aholining yarmidan ortiq qismi (56 foizi) mutloq balandligi 250 metrgacha 
bo’lgan tekislik va notekisliklarda istiqomat qiladi. Salkam chorak qismi (24%) 
200-500 m balandlikka ega tekislik va qirralarga to’g’ri keladi. Demak yer shari 
aholisining 80 foizi mutloq balandligi 500 metrgacha bo’lgan hududlarda 
joylashgan. Shu vaqtning o’zida 2000 metrdan baland hududlarga yer shari jami 
aholisining atigi 10 foizi to’g’ri keladi. Umuman olganda, aholi soni va ulushi 
balandlik oshgan sari kamayib boradi. Lekin bu qonuniyat Janubiy Amerikada o’z 
ifodasini topmaydi. Bundan tashqari Osiyo qit’asi bitlan jami quruqlik yuzasiga 
xos bo’lgan ko’rsatkichlar bir xil miqdorlar xosligi bilan ajralib turishligini 
ta’kidlab o’tish lozim.
Yevropa dunyo qit’alari ichida aholining o’rtacha zichligi yuqori hudud 
hisoblanadi. Aholi zichligi Yevropaning shaharlarida yuqori bo’lib qishloq 
hududlaridan keskin farq qiladi. Bu qit’ada 
aholi umuman yashmaydigan hudud yo’q. 
Yevropada 
aholisi 
nisbatan 
siyrak 
joylashgan 
hududlar 
Islandiya 
va 
Norvegiya davlatlari bo’lsa, aholisi eng 
zich joylashgan Niderlandiya (Gollandiya) 
va Belgiya davlatlaridir. Aholi zichligi
bo’yicha Malta davlati alohida ahamiyatga ega (7-rasm) bo’lib, bu yerda aholi 
zichligi 1000 kishidan ortadi. Maltada ichishga yaroqli suv juda tanqis bo’lib, u 
sotiladi. Toza suvning qimmati hatto vinodan ham yuqori turadi. Yevropada aholi 
eng zich joylashgan hudud Reyn daryosi vodiysidir. Bu yer juda hosildor 
lyossimon tuproqlardan tarkib topgan bo’lib dehqonchilik va chorvachilik bilan