B. S. Abdullaeva tdpu ilmiy ishlar va innovatsiyalar bo‘yicha prorektor

2-3 yoshda 
4-5 yoshda 
6-7 yoshda 
Tafakkur, diqqat, xotira, 
lugʻat 
boyligi 
yaxshi 
rivojlanmaganligi sababli 
ular so‘zlashuv mazmuni-
dan 
tez 
chalgʻiydilar. 
Berilgan savolarga ha, 
yo‘q yoki bilmadim tar-
zida qisqa javob beradi-
lar, imo-ishora qiladilar. 
Noto‘gʻri savollarga ham 
ba’zida boshlarini irgʻab 
qo‘yadilar. 
Fikrini to‘liq va keng 
bayon eta boshlaydilar; 
Nega? Nima uchun? 
kabi savollarni beradi-
lar; so‘zlashish vaqti 
uzayadi; savollarga ja-
vob berib, suhbatdoshi-
ni 
tinglaydi; 
voqea-
hodisalar 
to‘gʻrisida 
muhokama davrida sa-
vollar beradi va o‘z fik-
rini bayon etadi; beril-
gan savolni tushunadi va 
unga 
javob 
beradi; 
muloqotda fe’l va sifat-
larni faol qo‘llaydi.
Dialogik nutqqa tez kirishadi; o‘zi 
tashabbus ko‘rsatib suhbatga tortadi; 
berilgan javobga qanoat hosil qilmay uni 
to‘ldirishlarini talab etuvchi qo‘shimcha 
savollar bilan murojaat etadi; savollarga 
chunki, shuning uchun kabi so‘zlarni 
qo‘llash orqali javob beradi; so‘z 
turkumlarini yoshiga monand mustaqil, 
grammatik to‘gʻri qo‘llaydi; noto‘gʻri 
javobni tahlil qilib, to‘gʻri javob bera 
oladi; so‘zlarning turli ma’nolarini 
farqlaydi; turli gaplarni tuzadi; rolli 
o‘yinlarda obrazga kirisha oladi, ohang 
va mimikadan unumli va o‘z o‘rnida 
foydalana oladilar; tengdoshlarining 
javobini tuzatadilar va to‘ldiradilar. 
Aksariyat maktabgacha ta’lim tashkilotlaridagi guruhlarning rivojlantirish markazlarida 
nutq o‘stirish mashgʻulotlari davomida nutqi yaxshi rivojlangan, so‘z boyligi ko‘p, kirishimli 
bolalar bilan tarbiyachi ko‘proq muloqotga kirishadi, chunki bunda tarbiyachi ko‘p kuch va 
harakat sarflamaydi, uning faoliyati osonlashuviga olib keladi. Biroq MTTlari tayyorlov 
guruhidagi bolalarning barchasida ham nutqiy ko‘nikmalar bir tekis va bir xilda rivojlanmagan 
bo‘ladi. Nutqida kamchiligi bo‘lgan, tabiatan tortinchoq bo‘lgan bolalarda bu jarayon sekin 
kechadi, agar bola e’tibordan chetda qoldirilsa kelgusida ham o‘z fikrini erkin bayon eta 
olmaydigan, so‘zlashishdan tortinadigan, odamovi bo‘lib qoladi, va natijada, lugʻat boyligi 
rivojlanmaydi, bor iqtidori va salohiyatini ham yuzaga chiqarish qiyinlashadi.