Materialshunoslik va yangi materiallar texnologiyasi

12.5. Tolalar orientatsiyasi (joylashishi) va kontsentratsiyasining ta’siri
Rasm 12.7.
Tolaning uzunligi 
bo’ylab turli uzunligi uchun 
kuchlanish profili: 
a
– tola 
uzunligi kritik qiymatiga l
c
teng; 
b 
– tola uzunligi l
c 
dan 
katta va 
s
- tola uzunligi l
c 
dan 
kichik. Barcha hollarda 
cho’zuvchi kuchlanish tolaning 
mustaxkamlik chegarasiga σ
j
teng 

---

79 
l >> l
c 
(odatda l > 15l
c
) shartga javob beradigan tolalar uzliksiz deb nomlanadi. Uzunligi 
undan kam bo’lgan tolalar kalta deb nomlanadi. Uzunligi l dan kichik tolalarni qo’llaganda, 
matritsa tolalar atrofida shunday deformatsiyaladi-ki, tolalarga kuchlanish deyarli ta’sir 
qilmaydi, demak armaturalash effekti sezilmaydi. Bu hol yuqorida yoritilgan diskret zarralar 
bilan to’ldirishga to’g’ri keladi. Kompozitni mustaxkamligini sezilarli ortishish uchun uzliksiz 
tolalarni qo’llash zarur. 
 
Muhim iboralar (terminlar) va kontseptsiyalar 
Armaturalangan 
beton 
Tolalar 
Gibrid kompozitlar 
Disperslangan faza 
Tolalar bilan 
armaturalangan 
kompozitlar 
Keramik matritsali 
kompozitlar 
Yirik disperslangan 
zarrachali 
kompozitlar 
Polimer matritsali 
kompozitlar 
Qatlamli kompozitlar 
(laminatlar) 
Matritsa 
Metallokeramika 
Kuchlanishli beton 
Ko’ndalang 
yo’nalish 
Siljish qoidasi 
Prepreg 
Bo’ylama yo’nalish 
Strukturali 
kompozitlar 
Sendvich panellar 
Uglerod-uglerodli 
kompozitlar 
Solishtirma og’irlik 
Solishtirma modul 
Usi 
TSement 

---

80