Tibbiyotda axborot texnologiyalari

§1.2. Tibbiy masalalarni yechish uchun umumiy informatika 
asoslari. Shaхsiy kompyuterlarning tarixi va arхitekturasi. 
Arxitektura
 – bu tizim strukturasi, chimasi yoki dizaynidir. U, 
shuningdek, o‘zining fizik va abstrakt jihatlariga ega.
 
Arxitektura 
kompyuter foydalanuvchisi va sog‘liqni saqlash tizimidagi 
xodimning ishlatishi uchun yagona bo‘ladi. Shifokorlar undan o‘z 
faoliyatlarida kerakli hujjatlarni tayyorlash, kasallik varaqalarini 
to‘ldirish, dori-darmonlar olishga, retseptlar yozish, laboratoriya 
tekshiruvi natijalarini qayd etish kabi ishlarini amalga oshirishda 
ishlatadilar. Xoh shifokor, xoh bemor bo‘lishidan qat'iy nazar 
foydalanuvchilar shaxsiy kompyuterning statsionar, portativ, 
mobil ko‘rinishidagi qurilmalaridan internet orqali ma’lumot 
almashish, tibbiyot darsliklarini qidirish, tanish birodarlar bilan 
muloqotda bo‘lish hamda boshqa boshqaruv faoliyatlarini 
yuritishda foydalaniladi. 
Ba’zi kompyuterlar, ularning qo‘llanish sohasi, foy-
dalanuvchilar soniga, tezligiga, axborotni saqlash quvvatiga va 
iqtisodiy farqiga; o‘zaro tarmoqqa ulanish yo‘llariga qarab 
turlarga bo‘linadi. Ularni ishlatishda va ularni birgalikda 
boshqarishda ishatiladigan ilovalar turlari, foydalanuvchilar 
tomonidan qo‘llanilishi yuzasidan, kompyuterlar o‘rtasida farqlar 
murakkab bo‘lishi mumkin. Lekin ular yig‘ilgan tegishli asbob-
uskunalar, dasturiy ta’minot va arxitektura, tanlangan kompyuter 
ilovalari natija olish uchun muhim ahamiyatga ega. Bunday 
farqlarga qaramay foydalanuvchi kompyuterlarni saqlashi va 
ma’lumotlarni 
qayta 
ishlashi 
uchun 
bir 
xil 
asosiy 
mexanizmlaridan foydalanishadi, shuningdek, tarmoqda boshqa 
foydalanuvchilar bilan muloqotni amalga oshiradi. Ish stoli, 
mobil qurilma, o‘yin tizimi, raqamli video yozuvchisi, yoki 
ommaviy kompyuter klasteri bilan kontseptual darajada ular 
orasidagi o‘xshashlikni topish qiyin emas. 
Biz ma’lumotlarni to‘plash, qayta ishlash, kommunikatsiya, 
xavfsizlik – jumladan kompyuter apparati, dasturiy ta’minot va 
tarqatish tizimlari (birgalikda ish bir necha kompyuterlarda) 
bilan bog‘liq bo‘lgan asosiy tushunchalarni ko‘rib chiqamiz. Biz 
sizni kompyuteringizdan foydalanishni taklif qilamiz, lekin bu fikr 

---

kompyuterni global Internet tarmog‘i orqali bog‘lanishi shart 
emas. Bizning maqsadimiz sizga quyidagi bo‘limlarda muhokama 
qilingan asosiy texnik arxitektura dasturlarini tushunish uchun 
zarur bo‘lgan asosiy tushunchalarni berishdir. Biz talabaga 
biotibbiy dasturlar, ularning imkoniyati, murakkab tarqatilgan 
tizimlari ichiga kompyuterlar va ularning yig‘ish komponentlarini 
tasvirlab, uskunalar haqida ma’lumot berishga to‘xtalamiz. Bir 
necha yillar oldin ilk kompyuterlarni sotib olish va ishlatish 
qimmat edi. Faqat katta muassasalarsotib olishi va dasturni bir 
kompyuter uchun sotib olish va ishlatishi mumkin edi. 1960-
yillarda 
kremniy 
asisida 
yaratilgan 
chiplar, 
integral 
mikrosxemalar ishlab chiqara boshandi va kompyuter ishlab 
chiqarish o‘sishiga sabab bo‘ldi. Shundan keyin saqlash 
qobiliyati va quvvati yuqori EHMlar yaratilganligi haqida 
ma’lumot berilgan. Shu bilan birga, dasturiy ta’minot paketlari 
"yuqori saviyada", bir buyruqlar to‘plami yoki ajralmas bazaviy 
dasturiy ta’minoti versiyasidan foydalanib dastur infratuzilmasini 
yozish algoritmlari ishlab chiqildi. Natijada kompyuterlarning 
apparat va dasturiy ta’minoti arxitekturasi ko‘p funksiyali, 
murakkab, lekin dasturiy ta’minoti odamlarning foydalanishi 
uchun oson va tushunarli qilib yaratilmoqda. 
Aslida barcha zamonaviy «mainfreym» kompyuterlar o‘xshash 
asosiy apparat (jismoniy uskunalar) tuzilmasiga ega. Misol 
tariqasida shaxsiy kompyuterlar, noutbuklar, mobil qurilmalar, 
hatto, server kompyuterlarni keltirishimiz mumkin.
Asosiy (General) kompyuter arxitekturasi 1945-yilda Jon Fon 
Neumanning ishchi guruhi tomonidan taklif etildi. Bu 
kompyuterlarning faoliyatini kengaytirish maqsadida bir yoki 
undan ko‘p bo‘lgan umumiy hisoblash tizimi qismlari tashkil etdi.