Mavzu: Avtomobil kuzovini ta`mirlash ishlari uchun kerakli texnologik jihozlar

Zanglashdan himoyalash
. Avtomobillarning zanglashiga moyillik qiluvchi 
asosiy omillar havoning harorati, namligi va tarkibida tuzlarning mavjudligi 
hisoblanadi. Respublikamizda avtotransport vositalarining aksari qishloq joylarida, 
og`ir ekstremal sharoitlarda ekspluatatsiya qilinadi va saqlanadi. Ayniqsa, qishloq 
xo`jaligida qo`llaniladigan mineral o`g`itlar, gerbitsidlar va defoliantlar transport 
vositalarining kuzovlari va boshqa qismlariga, iqlim sharoitlariga qaraganda ko`proq 
zarar yetkazadi. 
Atrof muhit ifloslanishi havo tarkibidagi agressiv kimyoviy moddalarning oshib 
ketishiga, bu esa, o`z navbatida avtomobillarda zanglash jarayonlari tezlashishiga olib 
keladi. Dunyodagi metrologik xizmatlarining mahlumotlariga ko`ra, atmosfera 
oltingugurt ikki oksidi (S2O) bilan ko`proq ifloslanmoqda, natijada havodagi namlik 
bilan qo`shilib sulg’fid kislotasini hosil bo`lmoqda. Kislota mashina detallariga o`tirib, 
zanglashni tezlashtiradi. 
Shaharlarda qish paytlari sirpanishning oldini olish uchun yo`llarga sepiladigan 
tuzlar ham zanglashni tezlashtiradi.
Avtomobil detallarining zanglash turlari orasida elektr kimyoviy zanglash 
o`zining katta tezligi bilan ajralib turadi. Bunday zanglash metal yuzalarida elektr 
tokini o`tkazadigan elektrolit (tuzlar, kislotalar va ishqorlarning suvdagi eritmasi) hosil 
bo`lishi natijasida yuzaga keladi. 
Avtomobillarning barcha tashqi va ichki detallari zanglashga uchrashi mumkin. 
Kuzov detallari yupqa (0.5…1.2 mm) po`latlardan tayyorlanadi va faqat ozgina 
qalinlikdagi gruntovka bilan himoyalanadi, ular 2…2,5 yil ekspluatatsiyadan keyin, 
zanglash natijasida, ayrim joylari ishdan chiqadi.
Avtotransport vositalari zanglashini oldini olishning ikki yo`nalishi mavjud. 
Birinchisi - zanglashning oldini olish, ikkinchisi zararli muhit tahsiridan 
himoyalash tadbirlarni o`z ichiga oladi.

---

26 
Albatta, zanglashni keltirib chiqaruvchi sabablarni yo`qotish maqsadga 
muvofiq, lekin buni qisman amalga oshirish mumkin. Iqlim tahsirini oldini olish, 
asosan, avtomobillarni yopiq joylarda, chaqmoqollatishni yaxshi tashkil qilish bilan 
amalga oshiriladi. Zararli moddalar tahsirini kamaytirish esa qishloq xo`jaligida 
ishlatiladigan ximikatlarning zararsizlaridan foydalanib maqsadga erishiladi. Lekin bu 
masala kelajakda hal qilinishi mumkin, holos. 
Avtotransport vositalarini loyihalashda va ishlab chiqarishda ishlatiladigan 
materiallarni to`g`ri tanlash va ijobiy konstruktsion ishlamalar bilan korrozilanishni 
kamaytirish mumkin. Masalan, avtomobillar kuzovlarini zanglamaydigan ruxlangan 
po`latlardan tayyorlanmoqda. Bu usul "Ford" (A+SH), "Sitroen" (Frantsiya), 
"Daymler-Bents" (GFR) firmalari tomonidan ishlab chiqarishda qo`llanilmoqda. Shu 
bilan birga, kuzov detallarini loyihalashda har xil iflosliklar va namlik yig`iladigan 
«cho`ntak» joylarni mumkin qadar kamaytirish, tarkibida agressiv moddalar kam 
bo`lgan yonilg`i moy mahsulotlaridan foydalanish lozim. 
Keyingi yillarda avtomobillarni ekspluatatsiya va ta`mirlash davrida zararli 
muhit tahsiridan himoyalash keng qo`llanilmoqda. Avtomobillarning tashqi qismini 
himoyalash uchun, ular yuzasiga zanglashga qarshi materialdan yupqa parda 
qoplanmoqda. Buning uchun asosan quyidagi materiallar: plastic moy (PVK (GOST 
19537-74), VTV-1 (TU 38181180-78), UNZ po TU 38001277-76), mastika (№ 579, 
№ 580, BMP-1, №4010) va konservatsiya moyi qullaniladi. 
Zanglashga qarshi parda detallarni zanglashdan saqlash bilan birga shovqinni 
ham kamaytirishga yordam beradi. 

---

27