kuchlarni geometrik usulda qo'shish.
bir nuqtada kesishuvchi kuchlarning teng
ta'sir etuvchisi
nazariy mexanika
biror bir kuchlar sistemasining barcha kuchlarining
geometrik yiғindisiga teng bo'lgan kuchni
bosh vektor
deb ataladi.
1) ikki kuchni qo'shish
A
1
F
2
F
R
cos
2
1
2
2
2
1
2
F
F
F
F
R
sin
sin
sin
2
1
F
F
R
22
nazariy mexanika
A
a)
б)
15-расм
F
1
F
1
F
2
F
2
F
3
F
3
F
n
F
n
R
R
O
a
b
c
m
n
k
n
F
F
F
F
F
R
...
3
2
1
bir necha kuchlarning geometrik yiғindisi yoki
bosh vektori shu kuchlardan qurilgan kuch
ko'pburchagining yopuvchi (so'nggi) tomoni bilan
tasvirlanadi.
23
nazariy mexanika
A
a
B
b
C
c
D
P
P
Q
Q
R
R
16-расм
а)
б)
kuchning tashkil etuvchilarga ajratish
O
x
a
b
c
d
e
F
F
1
F
F
2
F
F
3
F
F
4
R
R
24-расм
kx
x
F
R
ky
y
F
R
kz
z
F
R
24
nazariy mexanika
bir nuqtada kesishuvchi kuchlar
sistemasining muvozanat shartlari
1. kuchlar ta'sirida jism muvozanatda (tinch xolatda) yoki
“inertsiya bo'yicha” xarakatda bo'lsa, bu ta'sir etuvchi
kuchlar statikaning muvozanat shartlarini
qanoatlantiradi;
2. erkin qattiq jismga qo'yilgan muvozanatlashgan kuchlar
jism muvozanatining zaruriy shartlarini ifodalaydi, lekin
jism muvozanatda bo'lishi uchun etarli emas:
muvozanatlashgan kuchlar qo'yilishidan avval jism faqat
tinch xolatda bo'lgandagina, u muvozanatda bo'ladi.
25
nazariy mexanika
bir nuqtada kesishuvchi kuchlar
sistemasining muvozanat shartlari
muvozanat shartining geometrik ko'rinishi
kesishuvchi kuchlar sistemasi muvozanatda bo'lishi
uchun shu kuchlardan yasalgan kuch ko'pburchagining
yopiq bo'lishi zarur va etarlidir.
muvozanat shartining analitik ko'rinishi
0
kx
F
0
ky
F
0
kz
F
ta'sir chiziqlari bir nuqtada kesishuvchi fazoviy kuchlar
sistemasi muvozanatda bo'lishi uchun bu kuchlarning
uchchala koordinata o'qlaridagi proektsiyalarining
yiғindisi aloxida-aloxida nolga teng bo'lishi zarur va
etarlidir.
26
nazariy mexanika
uch kuch teoremasi
A
B
F
F
1
F
F
2
F
F
3
R
R
26-расм
agar erkin qattiq jism bir tekislikda joylashgan va o'zaro
parallel bo'lmagan uchta kuchlar ta'sirida muvozanatda
bo'lsa, u xolda bu kuchlarning ta'sir chiziqlari bir
nuqtada kesishadi.
27
nazariy mexanika
statika masalalarini echish
1. jismga ta'sir etayotgan kuchlar (barchasi yoki ba'zilari)
ma'lum bo'lgan xolda, bu kuchlarning qanday xollarida yoki
ular o'zaro qanday munosabatda bo'lganda jism
muvozanatda bo'lishini aniqlash masalalari;
2. jismning muvozanat xolati (yoki “inertsiya bo'yicha”
xarakati) ma'lum bo'lgan xolda, shu jismga ta'sir etayotgan
kuchlarning barchasini yoki ba'zilarini aniqlash masalalari.
statikaning barcha masalalarida boғlanish reaktsiyalari
oldindan noma'lum deb xisoblanadi.
muxandislik xisoblarida statika masalalarini echish natijasida
konstruktsiya (agar konstruktsiya boғlanishlar bilan
maxkamlangan bo'lmasa) muvozanatda bo'lish shartlari,
shuningdek, konstruktsiya muvozanat xolatida tayanchlarga
beriladigan bosim kuchlari yoki konstruktsiyaning ba'zi
elementlarida sodir bo'ladigan zo'riqish kuchlari aniqlanadi.
28
nazariy mexanika
masalalarni echish jarayoni quyidagi
bosqichlardan iborat:
1. muvozanati tekshirilayotgan jismni (ob'ektni) tanlab
olish.
2. jismni erkin xolga keltirish (jismni boғlanishlardan
ozod etish va jismga ta'sir etuvchi barcha kuchlarni va
boғlanishlar o'rniga boғlanish reaktsiyalarini tasvirlash)
3. muvozanat shartlarini tuzish
4. izlanayotgan noma'lumlarni aniqlash, echimning
to'ғriligini tekshirish va olingan natijalarni taxlil qilish
masalani echish jarayonida tartibga rioya qilgan xolda sifatli
chizma (yaxshi chizilgan chizma masala echishning to'ғri
yo'lini topishga va muvozanat tenglamalarini tuzishda yo'l
qo'yiladigan xatoliklarni oldini olishga yordam beradi) va
barcha amallarni ketma-ket bajarish katta axamiyatga ega.
29
nazariy mexanika
a
b
c
y
x
Do'stlaringiz bilan baham: |