«стандартлаштириш ва сертификатлаштириш»

 
 
7-мавзу: Сертификатлаштиришнинг долзарб соҳалари (2 соат) 
1. Сифатни таъминлаш тизимларини сертификатлаштириш. 
2. Экологик сертификатлаштириш.
3. Хизматларни сертификатлаштириш.
4. Озик-овкат товарларини сертификатлаштириш.
1.Сифатни таъминлаш тизимларини сертификатлаштириш. 
9000 серияли ИСО стандартига мос келувчи сифатни таъминлаш 
тизимларини сертификатлаштириш чет мамлакатларида кенг ривожланган 
ҳисобланса, айни пайтда Россияда охирги 2 йил мобайнида бу муаммога 
жиддий эътибор берилмоқда. Балки, бундай ортда қолишнинг сабабларидан 
бири маҳаллий ишлаб чиқариш суръати тушиб кетганлиги ва ишлаб турган 
корхоналарнинг 
ўз 
маҳсулотларини 
экспортга 
чиқаришга 
бўш 
йўналганлигидир. Ҳозирги кунда Россиянинг жуда оз миқдордаги ишлаб 
чиқариш корхоналари сифат тизимларини сертификатлаштириш аҳамияти ва 
зарурлиги англатадилар холос. Фақат бир неча ўн Россия корхоналари сифат 
тизимлари бўйича сертификатга эгадирлар. Чет элда эса бир неча ўн минглаб 
фирмалар ва корхоналар шундай сертификатларга эга. 
Чет эл мутахасислари сифатни таъминлаш тизимига мос келувчи 
сертификат фирмага жуда катта ютуқ ва устунлик беради деб ҳисоблайдилар. 
У бизнес бўйича шерикнинг ишончлилигини, шунингдек сифат тизими 
сертификатлаштирилган фирмаларга бажонидил кредит берувчи банклар 
билан алоқада ишончлиликни таъминлайди. Сифат тизимига сертификат - 
маҳсулот етказиб бериш шартномасини тузишда асосий омиллардан бири 
бўлиб, Ғарб экспертларининг фикрича, яқин келажакда Европа бозорларида 
95% гача шартномалар маҳсулот етказиб берувчи фирмада сифат тизими 
сертификати бўлгандагина тузилиши кўзда тутилмоқда. Сифатсиз маҳсулот 
билан боғлиқ бўлган суд даъволари вужудга келганда, тизим сертификати 

---

67 
суд томонидан фирманинг айбсизлигини исботи сифатида баҳоланади. Сифат 
тизимига сертификатнинг мавжудлиги турли хил тендерларда иштирок этиш 
учун зарурий шарт бўлади. Сифат тизимини сертификатлаштириш 
фирманинг (корхонанинг) ички ишларида ҳам ижобий таъсир кўрсатади: 
сифат тизимини сертификатлаштиришга тайѐргарлик жараѐнида ишлаб 
чиқиш ва корхонани бошқаришни тартибга солиб бозор иқтисодиѐтига мос 
келиши учун замин яратилади, маҳсулотни сертификатлаштириш ишлари 
енгиллашади. 
Сертификатлаштирилган сифат тизими корхонани керакли маҳсулотни 
бир текисда ишлаб чиқариш қобилиятини характерлайди ва фирмани ҳам 
ички, ҳам ташқи бозорларда рақобатбардошлигининг муҳим омиллари деб 
қараш мумкин. Эндиликда ўз маҳсулотларини экспорт қилишни 
режалаштирган 
маҳаллий 
корхоналар 
учун 
сифат 
тизимини 
сертификатлаштирш – шартнома тузиш ва маҳсулотни муносиб сотиш 
имкониятларини белгиловчи муҳим шарт ҳисобланадиган алоҳида бир 
атмосфера вужудга келмоқда. Ҳозирги вақтда шундай муаммога дуч келган 
корхоналар кам эмас. Ачинарлиси шуки, чет эл структуралари билан 
контрактлар тузиш борасидаги бўлган музокараларда, сифат тизимига 
сертификатнинг мавжуд эмаслиги шартнома тузмокчи бўлган корхона учун 
кўзланган имконият доирасида қониқарли бўлмаган ҳолда якунланиши 
мумкин. 
Россияда бозор муносабатларининг ривожланиши, шунингдек унинг 
ташқи иқтисодий вазифалари, РФ Давстандартини 1995 йилда РФ да сифат 
тизимларини сертификатлаштиришни ривожлантириш бўйича ишлар 
дастурини қабул қилишга рағбатлантирди. Бу дастурга мос равишда «Сифат 
тизимларини регистри» деб аталувчи «Сифат тизимларини ва ишлаб 
чиқаришни сертификатлаштирш тизими» ишлаб чиқилган ва қабул қилинди. 
Бу кўнгилли сертификатлаштириш тизимидир, аммо у, маълум бўлган 
мажбурий сертификатлаштириш тизимини ўзида намойиш этган давлат 
Россия ГОСТ РФ тизимининиг бир қисмини ташкил этади. РФ учун янги 
бўлган кунгилли тизимни ГОСТ Р. тизимига кириш ҳақидаги Қарори қабул 
қилинган ва ГОСТ Р. тизимини Россияда ва унинг сетификат ва мос келиш 
белгиси эътиборга эга бўлиб бораѐтган чет давлатларида маълумлигига 
асосланган. Тасодиф эмаски сифат тизими регистрли мос келиш белгиси 
ГОСТ Р. тизими белгисидан фақат белги олдида «Регистр» ѐзуви ва белги 
тагида ИСО стандарти номерини кўрсатиш билан фарқланади. 
Буларнинг барчаси сифат тизимларига бериладиган Россия 
сертификатларини РФ да ва чет элда танилишини тезлаштиришга 
йўналтирилган. 
Халқаро мустақил сертификатлаштириш ташкилоти (IIОС) ҳам мавужд 
бўлиб, бу ташкилот маҳсулотлар ва сифат тизимлари сертификатлаштириши 
бўйича 7 та катта – катта халқаро фирмаларни Дет Норске Веритас, Регистр 
Ллойда, Тюф – СЕРТ ва бошқаларни ўз таркибига олган. Ташкилотнинг 
асосий вазифаси ИСО 9000 сериясидаги халқаро стандарти бўйича сифат 
тизимларини тадбиқ этиш ва сертификатлаштиришдан, энг муҳими, қайта 

---

68 
сертификатлаштиришлар 
ўтказилишини 
олдини 
олиш 
ва
сертификатлаштиришга катта нуфуз беришдан иборат. 
Халқаро аккредитлаш бўйича форум (IAF)19 та аккредитлаш бўйича 
миллий идораларни бирлаштирган бўлиб, унинг таркибига Австрия, Канада, 
АҚШ, Япония, Буюк Британия, Хитой ва ривожланган давлатларнинг 
аккредитлаш бўйича миллий идоралари киритилган. 
1994 йилда ИСО Сифат тизимларини сертификатлаштириш учун 
ихтисослаштирилган бўлим (QSAR) ташкил қилиш ташаббусини кўтариб 
чиққан эди. Бундан кўзланган асосий мақсад - кўпроқ ягона тартиблар 
асосида ўтказиладиган аудитор текширувлари бўйича ягона шаклдаги 
сертификат беришни кенг равишда тадбиқ этиш. МЭК ҳам ўз 
сертификатлаштириш тизимига эга бўлиб, бунда ИСО нинг 9000 сериясидаги 
стандартлардан фойдаланилади. Шунинг учун ҳам QSAR нинг 
сертификатлаштириш тизими МЭК тизими билан ўзаро уйғун ҳисобланади. 
QSAR сифат тизимини сертификатлаштиришидан ўтган фирмалар QSAR 
белгисини ишлатишлари мумкин.