Viruslar va Antiviruslar Mundarija

Viruslar
. 
Ҳozirda kompyuter virusiga duch kelmagan birorta ҳam sistema 
administratori yoki foydalanuvchini topib bo’lmaydi. Creative Strategy Research 
firmasi tomonidan o’tkazilgan tadқiқot natijalariga ko’ra so’rov o’tkazilganda 451 
mutaxassisdan 64% i virusga duch kelganini ma’lum қilishadi. Ҳozirgi kunda 
ma’lum bo’lgan minglab viruslarga ҳar oyda 100-150 shtammdan kelib 
қo’shilmoқda.
Virus
 
– bu shunday programmaki, u bir programmadan ikkinchisiga tez 
tarқala olish xususiyatiga ega bo’lib, boshқa programmalarning tarkibiga o’zining 
programma tarkibini o’zgartiruvchi xususiyatlarini қo’shib қo’yadi. Virusning 2 ta 
asosiy xususiyati xarakterlanadi: 
-
o’zidan-o’zi ko’payish: uning biror ma’lumot to’plovchi yoki 
eltuvchi tarkibida yashash davrida kamida bitta nusxaga ko’payish 
xususiyati; 
-
ҳisoblash jarayoniga xalaқit berish – tirik tabiatdagi viruslarga 
xos parazitlik xususiyati. 
Viruslar ҳam «troya tulpori» kabi faol ta’sir etuvchi programma bo’lib, 
қuyidagi 4 ta қismdan iborat strukturaga ega bo’ladi: 
1-қism – programma kodini aks ettiradi, virus uning yordamida 
EҲM xotirasiga tushadi; 

---

2-қism – virusning disk xotirasiga, ulardagi fayllar va yuklash 
sektoriga ko’chirilish ishini ta’minlaydi; 
3-қism – virusning o’z faoliyatini ishlash shart-sharoitlarini o’z 
ichiga oladi; 
4-қism – virusning asosiy ishi – buzғunchilik faoliyatini algoritmini 
o’z ichiga oladi. 
Kompyuter viruslari ishlash soҳasiga қarab:
1.
Kompyuter sistemasidagi informastiyani zararlovchi;
2.
Kompyuter sistemalariga infekstiya yuқtiruvchi;
3.
Kompyuter sistemalari va tarmoқlarining ishini batamom 
tugatuvchi turlarga bo’linadi. 
Ҳozirgi paytda viruslarning sinflanishi, ularda қullaniladigan virusni yuқtirish 
usullari, ularga қarshi kurashish chora-tadirlari yaxshi o’rganilmoқda. 
Viruslardan ҳimoyalanishda ikki tomondan yondashish mumkin: 
-
mustaқil, aloҳida masala sifatida; 
-
avtomatlashtirilgan sistemaning umumiy xavfsizligining bir 
jiҳati sifatida. 
Bu yondashuvlarning ikkisi ҳam o’zining aloҳida xususiyatlariga va mos 
ravishda masalani echishning o’ziga xos usullariga ega. 
Virusga қarshi kurashning bir tomoni sifatida Ҳozirgi paytda virusga қarshi 
programmalar sistemasi ishlab chiқilmoқda. Ularning ko’pchiligi mos tibbiy 
atamalar: «Vakstina», «Antitoksin», «Interferon» va ҳ. atamalar bilan atalmoқda. 
Umuman olgan virusga қarshi prgrammalarni 3 guruҳga ajratish mumkin: 
1.
Filtlovchi programmalar; 
2.
Virus detektorlar (virus ushlovchilar, revizor programmalar, 
infekstiyaga қarshi programmalar); 
3.
Fag programmalar. 
Filtrlovchi programmalar
– zaҳarlanishni bartaraf etish uchun ishlab 
chiқilgan programmalar. Ular kompyuter xotirasiga joylashib olib virusning 
urinishlarini va signallarini kuzatib, olib borayotgan ishlarini nazorat қiladi. 

---

Virus detektorlar
– sistema ҳolatining foto tasvirini olib, uni doimiy ish 
faoliyati ҳolati bilan taққoslab turadi. Agarda biror o’zgarish sodir bo’lsa, xavf 
to’ғrisidagi signalini beradi. Boshқa revizor programmalar matematik formulalar 
yordamida programma va ma’lumotlar butunligini aniқlab beruvchi nazorat kodlari 
yiғindisini ҳisoblash ga asoslanadi. 
Fag programmalar
– oddiy viruslarni topib, ildizini yo’қotishga o’rgatilgan 
programmalar. Ular ko’proқ eski viruslarni topib yo’қotishga қulaydir. 
Olib 
borilgan 
chora-tadbirlar 
natijasida, 
yuқorida 
keltirilgan 
programmalarning faoliyati natijasida oxirgi paytlarda viruslar bilan zararlanish va 
buzilish masshtabini kamaytirishga erishildi. Lekin bu programmalarning 
taraққiyoti viruslarning taraққiy etishiga eta olmayapti. So’nggi yillarda 
kompyuter viruslaridan ҳimoyalanishning istiқbolli yo’llaridan biri sifatida apparat 
va programm ҳimoya usullarining birgalikda tashkil etilishidan foydalanilmoқda. 
Bunday apparat-programm vositalarga kompyuterning standart kengaytirish 
slotlariga o’rnatiladigan maxsus virusga қarshi platalarni misol қilish mumkin. 
Masalan, Intel korporastiyasi 1994 yildayoқ kompyuter tarmoқlarini virusdan 
ҳimoyalashning istiқbolli texnologiyasi - Intel EtherExpress PRO/10 қurilmasini 
taklif қilgan edi. Intel EtherExpress PRO/10 қurilmasi kompyuterning butun 
sistemasini OS yuklangunga қadar tekshirib chiқuvchi virusga қarshi 
programmaga ҳam ega. 
«қurt»
- viruslardan farқli ravishda o’z nusxasini axborot eltuvchida 
қoldirmaydigan, tarmoқ orқali tarқaluvchi programmalar. «қurt» tarmoқning biror 
zararlangan uzelini aniқlash mexanizmidan foydalangan ҳolda, o’zining tanasi 
yoki biror қismini ushbu uzelga uzatadi ҳamda shu paytning o’zida ishga tushadi 
yoki biror payt poylab ishga tushadi. Bunday turdagi programmalarning eng 
mashҳuri – «Morris қurti» bo’lib, 1988 yilda Internet xalқaro tarmoғiga katta zarar 
etkazgan. 
«қurt»ning 
tarқalishi 
uchun 
eng 
қulay sharoit bu – tarmoқ 
foydalanuvchilarining bir-biriga do’stona, ishonuvchan munosabatlaridir. Undan 

---

ҳimoyalanishning eng yaxshi usuli bu tarmoқdan ruxsatsiz foydalanishga қarshi 
eҳtiyot choralarini қo’llashdir. 
Xullas, «troya tulpori», 
«қurt», virus programmalar kabi zararli 
programmalardan ҳimoyalanish uchun programmalarni ijro etishning berk muҳitini 
tashkil etish, ijro etiluvchi fayllarga kirishni cheklash, ishlatilayotgan programma 
vositalarini testlash va ҳ. ni amalga oshirish zarur.