Features of the development of modern science in the pandemic’s era: collection of scientific papers «scientia» with Proceedings of the I international Scientific and Theoretical Conference (Vol. 1)

Хитой Халқ Республикаси
нинг тажрибасига таяниш аҳамиятли ҳисобланади. 
Жахон банки томонидан ўтказилган тадқиқотлар натижасида Хитой божхонасидаги 
коррупция даражаси қониқарли деб топилган бўлиб, сўровномаларда иштирок этган 
ташкилотлардан 2/10 қисмигина улардан пора талаб қилиниши мумкинлигини маълум 
қилишган. Хитойда божхонадаги коррупция савдо билан шуғулланиш учун лицензия 
олиниши жараёнида ва импорт-экспорт операцияларидаги бюрократиянинг кўплиги 
сабабли юзага келиши тўғрисида хулоса қилинган. 
Хитойда хусусий тадбиркорлик устидан божхона органларининг босим 
ўтказишларига йўл қўйилмайди ва ҳар қандай ҳолатда ҳам коррупция учун давлат 
хизматчиси айбдор деб топилади. Агар ходимнинг хатти-ҳаракатлари сабабли хусусий 
тадбиркорга моддий зиён етказилган тақдирда ушбу зиён ходим ва унинг яқин 
қариндошларининг мол-мулки асосида қоплаб берилади. 
Хитой божхона хизмати ходимларига кўп ундирилган бож ва солиқлар учун 
тақдирлашлар берилмайди, аксинча у хизмат қилаётган ҳудуднинг иқтисодий, шу 
жумладан, импорт ва экспорт салоҳиятининг ошганлиги бўйича баҳо берилганлиги учун 
тадбиркорларнинг ташқи савдо салоҳиятини ошишидан ходим манфаатдор бўлади
1
. 
г) Марказий Осиё давлатлари тажрибаси 
Марказий Осиё давлатлари божхона хизматларида коррупция билан боғлиқ вазиятлар 
аниқланганлиги ёки фуқароларнинг уларга дуч келганликлари тўғрисида интернет 
нашрларида кўплаб маълумотлар учраб туради. 
Қозоғистон
божхона хизматлари Давлат даромадлари вазирлиги таркибидаги 
тузилма ҳисобланади ва 2015 йил январь ойида Қозоғистон Республикаси ЕвроОсиё 
иқтисодий иттифоқига (ЕОИИ) аъзо бўлганидан сўнг, божхона тартиботлари ҳам Иттифоқ 
талабларига мослаштирилган. 
Таъкидлаш лозимки, ЕОИИнинг аъзо давлатлари (Россия, Беларусь, Қозоғистон, 
Арманистон ва Қирғизистон) ўртасида товарлар ва хизматлар ҳаракати, мигрантлар 
ҳаракатланиши ва капитал ҳаракатининг эркинлиги таъминланган бўлиб, ягона божхона 
тизимига эга бўлган умумий иқтисодий ҳудуд шакллантирилган. 
Қозоғистонда давлат органларидаги коррупция ҳолатларини аниқлашда ижтимоий 
сўровномалардан кенг фойдаланилади. Ўтказилган сўровномалар якунлари таҳлили кенг 
омма эътиборига тақдим этилиб, амалга ошириладиган ишлар бўйича режалар 
белгиланади. 
Хусусан, 2015 йил май ойида Қозоғистон Солиқ тўловчилар ассоцацияси 
буюртмасига асосан “Сандж” тадқиқотлар маркази томонидан ўтказилган ижтимоий 
сўровнома натижасига кўра божхона органларидаги коррупция даражаси солиқ 
органларига нисбатан 10 баробар юқори эканлиги аниқланган. Сўровномада жами 13424 
1
Быркова Е. Российская таможня заинтересовалась китайским опытом борьбы с коррупцией. 15.12.2016 // 
URL: 
http://xn--b1ae2adf4f.xn--p1ai/article/39202-possiyskaya-tamozhnya-zaintepesovalasy-kitayskim-
opytombopyby-s-koppuptsiey.html (дата обращения: 25.12.2019). 

---

December 3, 2021 | Berlin, Germany | Collection of scientific papers «SCIENTIA»
 
. 
115
нафар респондентлар иштирок этиб, улардан 6,9% қисми божхона органларини 
коррупциялашган давлат органи сифатида баҳолаган. Шунингдек, 19,5% респондентлар 
чегара божхона постларини энг коррупциялашган жой сифатида белгилаган
1
. 
Кўплаб экспертлар тадқиқотларига кўра, божхона хизмати