Namangan davlat universiteti filologiya fakulteti

G’afur G’ulom.
Muhammad Aminxo’ja Muqimiy. Tanlangan asarlar. –T.: O’zdavnashr, 1953, 157-bet. 
52
Yoqubov H.
O’zbek demokrat shoiri Muqimiy. –T.: O’zFan, 1953, 17-bet. 
53
Olimjonov A
. Muhammad Amin Muqimiy. –T.: O’zFan, 1953, 30-bet. 
54
Zarifov H.
Muhammad Amin Muqimiy. Hayoti va ijodiga oid materiallar. – T.: 1955, 17-bet. 
55
Hamid Olimjon.
Muhammad Aminxo’ja Muqimiy. // O’zbekiston sa’ati va madaniyati, 1938, 7-son; 
Abdullaev 
V., Abdug’afurov A.,
va boshqalar
. O’zbek adabiyoti tarixi. –T.: Fan, 1980, V tom, 98-bet; 
Oybek.
Muqimiy 
asarlarida sotsial tiplar. // Zvezda Vostok, 1947, 7-son, 72-78-betlar. 

---

52 
Dukchi eshon kirdikorlarini fosh qilishga qaratilgan satirik asarlar yoza 
boshladilar. Muqimiy birinchi bo’lib o’zining “bachchag’ar” radifli “Hajvi xalifai 
Mingtepa” satirasini yozdi... Muqimiyning “Dar mazammati qurbaqa” satirasi ham 
Dukchi eshonga qarshi qaratilgan. G’azal shaklidagi bu satira 1998 yilda Dukchi 
eshon voqeasi ro’y bergan joyda – Oyimqishloqda yozilgan... 
56
deb yozadi olim. 
Xo’sh, bu ikki she’r Dukchi eshonga bag’ishlanganmi? Masalaga xolis 
yondashilsa, boshqacha xulosa chiqarish imkoni tug’iladi. Ko’rinadiki, G’.G’ulom, 
X.Yoqubov, A.Olimjonov, G’.Karimov tadqiqotlaridagi fikrlar bir xil. Keyingi 
izlanishlar bu talqinning asossiz ekanligini ko’rsatmoqda. Jumladan, G’.Karimov 
Dukchi eshon qo’zg’oloni bo’lib o’tgan joyni Oyimqishloq deb ta’kidlaydi. Aslida 
bu voqea Mingtepada bo’lib o’tgani tarixdan ma’lum. Bu xususda professor 
H.Boltaboev qimmatli fikrlar bildiradi: “...Andijon voqealaridan ozmi-ko’pmi 
xabardor kishiga ma’lumki, qo’zg’olon Mingtepada (hozirgi Marhamat) boshlanib, 
Andijon garnizoni soldatlarning o’ldirilishi bilan tugaydi va 40 km. dan mo’lroq 
narida joylashgan Oyimqishloqqa aloqasi yo’q. Professor G’.Karimov “davr talabi 
bilan” Oyimqishloqni ham “Mingtepa”ga aylantirgan ko’rinadi”-deya olim mazkur 
she’rlarning Dukchi eshonga mutlaqo aloqasi yo’q ekanligini ta’kidlaydi.
Adabiyotshunoslar B.Qosimov va A.Erkinov tadqiqotlarida Dukchi eshon 
turkumidagi she’rlar va ularning mualliflari haqida ma’lumotlar keltirilgan. Ular 
Muqimiyning ikki hajviy she’ri o’z ilmiy yechimini topmaganligi, uni hal etish 
adabiyotshunoslikning dolzarb vazifalaridan ekanligi xususida yozadi
57
. 
A.Madaminov va A.Turdaliev maqolasida bu masalaga bir qadar oydinlik 
kiritilgan: “Muzeyimiz xazinasida mashhur faylasuf, shoir So’fi Olloyorning 
“Maslak ul-muttaqin” asarining (saqlanish raqami 6738) hijriy 1304 (milodiy 
1887) yili Xo’qand shahrida Muhammad Qosim mullo Sodiq o’g’li tomonidan 
ko’chirilgan nusxasi saqlanmoqda. Qo’lyozma 446 varaq bo’lib, uning 1b-2a-
varaqlarida (kitobga ilova qilingan qo’shimcha varaqlarda) “Az Muhammad 
56