Акрам исмоилов

 
Ёниш жараёнини шартли равишда қуйидаги турларга бўлиш 
мумкин: 
1) 
чақнаш
- ёнувчи аралашманинг бир лаҳзада ёниб-ўчиши. 
Бунда ёнишнинг давом этиши учун аралашма тайёрлашнинг зарурати йўқ; 
2) 
қиздириш
натижасида ёнишнинг вужудга келиши; 
3) 
алангаланиш
- ёнишнинг аланга олиб давом этиши; 
4) 
ўз-ўзидан ёниш
- моддалар ичида асосан органик моддаларда 
рўй берадиган экзотермик реакциялар натижасида, ташқаридан 
қиздиришсиз ёнувчи аралашманинг ўз-ўзидан ёниб кетиши; 
5) 
ўз-ўзидан алангаланиш
—ўз ўзидан ёнганлиги билан давом 
этиши; 
6) 
портлаш
- ўта тез ёниш кимёвий жараёнининг босим ва 
энергия ҳосил қилиш билан ўтиши. 
Ёнувчи модда маълум ҳароратларда ўзидан ёнувчи нурлар 
ажратиб чиқариши натижасида муҳим алангаланиш таъминланса, бу 
ҳарорат 
алангаланиш ҳарорати
деб юритилади. 
Баъзи бир органик моддалар (торф, қипиқ, пахта, кўмир 
маҳсулотлари, қорамолларнинг чиқиндилари) ўз-ўзидан ёниб кетиш 
хусусиятига эга. Чунки улар ғовак асосга эга, оксидланиши мумкин 
бўлган юзаси жуда катта бўлганлигидан, бу моддалар очиқ жойларда 

---

95 
маълум миқдорда йиғилиб қолса, об-ҳаво шароити таъсирида қизиб ёниб 
кетади. 
Бунинг асосий сабаби органик моддалар намланганда, унинг ички 
қисмида микроорганизмлар ривожланади ва уларнинг ривожланиши 
натижасида иссиқлик ажралиб чиқади, бу ҳодисани органик моддаларнинг 
ўз-ўзидан қизиш жараёни деб аталади. Бундай ҳодисалар баъзи бир 
кимёвий моддаларда ҳам бўлиши мумкин. Масалан, ишқорий ер металлар, 
кальций карбид, сўндирилмаган оҳак унча кўп бўлмаган сув таъсиридан 
қизиб, алангаланиб кетиши мумкин. Бундай ҳодисалар кўпинча ёнғин 
чиқишига бевосита сабабчи бўлади.