Bino va inshootlar qurilishi

O‘lchash aniqligi. 
CHiziq uzunligini katta aniqlik bilan o‘lchash zarur bo‘lsa, lenta uzunligi-ning havo 
temperaturasiga qarab o‘zgarishi e’tiborga olinadi va temperatura tuzatmasi 
∆
D
t
qo‘shiladi. Agar 
lentani komparlashdagi temperaturasi t
k , 
o‘lchashdagi havo teperaturasi t bo‘lib, bular orasidagi farq 
10
0 
va undan katta bo‘lganda temperatura tuzatmasi 
∆
D
t
quyidagi formula orqali aniqlanadi: 
∆
D
t
= 
α * D (t - t
k
) 
Bu erda α – po‘lat lentaning kengayish koeffitsienti . α 
= 
0,000012 ga teng. 
Po‘lat lenta bilan yer yuzasida chiziq o‘lchash aniqligiga joyning baland – pastligi,tuproqning 
tuzilishi, o‘t–o‘lanlar kabi faktorlar katta ta’sir etadi. Lentaning chiziq stvorida to‘g‘ri yotmasligi 
ham aniqlikni kamaytiradi. SHuning uchun chiziq o‘lchash aniqligi joy tuzulishiga qarab 
baholanadi. CHiziqni o‘lchash aniqligi nisbiy xato bilan baholanadi. Agar bir chiziq ikki marotoba 
o‘lchanib D
1
va D
2
qiymatlari topilgan bo‘lsa, ularning arifmetik o‘rta qiymatini D
0
, ikki o‘lchash 
ayrimasini 
∆
D desak , unda: 
D
0
= (D
1
- D
2
) / 2 , 
∆
D = D
1
- D
2

---

51 
∆
D – absolyut xato. SHunda nisbiy xato quyidagicha yoziladi 
∆
D / D. CHiziq o‘lchanadigan 
joyni uch turga bo‘lsak, shu joylarda o‘lchash aniqligi quyidagi chekda bo‘lishi kerak: 
I kategoriyadagi joy tekis va o‘lchash sharoiti yaxshi - 1:3000 
II kategoriyadagi joy o‘rtacha qulay - 1:2000
III kategoriyadagi joy noqulay - 1:1000 
 
6.7.Borib bo‘lmas masofani aniqlash 
Daryo, jarlik, botqoqlik va boshqa to‘siklarni kesib o‘tadigan
chiziklarni lentada o‘lchashning iloji bo‘lmaydi. Bunday hollarda chiziq uzunligini aniq-lash 
uchun bazis b va uchburchakning β
1,
β 
2 
,β
3
, burchaklari o‘lchanadi (7.5.1.shakl ). Sinuslar 
teoremasi asosida chiziq uzunligi 
S = b*(Sin β
1/
Sin β
2 
) 
Formula orqali hisoblanadi. Bazis blentada o‘lchash qulay joyda va uchburchak 123 iloji 
boricha teng tomonli qilib tanlanadi.Uchburchak β
1,
β 
2 
, burchaklarining har biri teodolit bilan to‘la 
qabulda o‘lchanadi.Ularning To‘g‘ri o‘lchangan-ligini iloji bo‘lsa β
3
,burchakni o‘lchash orqali 
tekshiriladi.
U holda β
1
+ β 
2 
+ β
3
= 180
0 
, bo‘lishi kerak. 
 
 
SHakl 6.5.1.. 
Bsvosita o‘lchab bo‘lmaydigan masofani aniqlash 
O‘lchash va hisoblashni tekshirish uchun ikkinchi uchburchak 234 dan o‘lchangan bazis b
2 
va 
α
2
, α
3
, α
4
burchaklar orqali chiziq uzunligi qaytadan quyidagi formula bo‘yicha topilishi mumkin: 
S = b
1
*(Sin α
4/
Sin α
2 
) 
Hisoblangan chiziq uzunliklari nisbiy xatoligi 1:1000 dan oshmasa, ularning o‘rtacha 
arifmetik qiymati topiladi.