O’quv darslik

 
Preparatlar 
Nomi 
O‘rtacha terapevtik doza, kiritish 
yo‘li 
Chiqarilish shakli 
Atsetilsalitsil 
kislota 
Acidum 
acetylsalicylicum 
Ichishga 0,25-1g 
0,1; 0,25 va 0,5 gli 
sochma va tabletkalar 
Metilsalitsilat 
Methylii 
salicylas 
Faqat o‘zi yoki liniment va surtmalar 
tarkibida tashqi (sirtqi) qo‘llaniladi. 
Indometatsin 
Indometacin 
Ichishga 0,025-0,05g 
To‘g‘ri ichakga 0,05g 
0,025gli kapsula va 
drajee 
0,05gli 
rektal 
shamdorilar 
30va 
40gdan 
10%lisurtma 
Ibuprofen 
Ibuprofen 
Ichishga 0,2-0,4g 
0,2; 0,4 va 0,6gdan 
qobiqli tabletkalar 
Natriydiklofenak 
Diclofenac 
natrium 
Ichishga 0,025-0,05g 
Mushak ichiga 0,075g 
0,025 va 0,015g dan 
qobiqli 
tabletkalar, 
2,5% eritmaning 3 ml 
dan ampulalar 
Naproksen 
Naproxen 
Ichishga 0,25-0,375g 
0,25; 0,375 va 0,5 g 
dan tabletkalar 
Selekoksib 
Ichishga 0,1-0,2g 
0,1 g dan tabletkalar 

---

- 771 -
Celecoxib 
IMMUNITETGA TA’SIR ETUVCHI VOSITALAR. 
ALLERGIYAGA QARSHI VOSITALAR.SUVSIZLIK, GIPOKSIYA, 
ATSIDOZDA VA ALKALOZDA QO’LLANUVCHI VOSITALAR. 
 
Sensibilizatsiyalangan 
makroorganizm 
to‘qimalarini 
jaroxatlovchi 
allergenga patologik ortgan immun reaksiyalari allergik reaksiyalar nomini 
olgan. Ular tez tez rivojlanadi. Har xil tipdagi allergik reaksiyalarning 
rivojlanishida immunogenezni ikkita : antitelolarni ishlab chiqarish bilan yuzaga 
kelgan gumoral va rivojlanishida ko‘pgina immunokompitent hujayralari shtirok 
etuvchi – hujayraviy mexanizm qatnashadi. Ma’lumki immun javob fagotsitlar 
bilan boshqaruv limfotsitlar(T-xelpervaT-supressorlar) effektor limfotsitlar 
(sitotoksikT-hujayra; antitelo ishlab chiqaruvchi B-hujayralar) va boshqa bir 
qator hujayralar (shu jumladan semiz hujayralar) o‘zaro ta’sirotlari tufayli 
shakllanadi. Antigen bilan faollashtirilgan limfotsitlar hamda monotsitlar va 
makrofaglar, immun javobni boshqaruvchi va kuchaytiruvchi biologik faol 
peptid birikmalarni ishlab chiqaradi. 
Bu gurux brikmalarni sitokinlar
1 
deb aytiladi. Limfotsitlar ishlab 
chiqaradigan sitokinlarni ko‘pincha limfokinlar deb atashadi. Sitokinlar 
immunokompetent xujayralarni o‘zaro ta’sirlashuvini boshqarishda, binobarin, 
immun reaksiyalarni rivojlanishida juda katta o‘rin o‘ynaydi. Ular yallig‘lanish 
jarayoni kechishiga katta ta’sir ko‘rsatadilar xamda antiproliferativ, antimikrob 
va o‘simtalarga qarshi ta’sirlarga egalar. Sitokinlarning asosiy guruxlar 1-
jadvalda keltirilgan. 
Gipersezgirlik reaksiyalari quydagi tiplarga ajratiladi. 
1. Tez rivojlanuvchi reaksiyalar (antigen bilan qayta bog‘langan daqiqa yoki 
soatlardan keyin yuzaga chiqadi). 
2. Sekin rivojlanuvchi reaksiyalar (2-3 kun va undan xam kechroq namoyon 
bo‘ladi.)

---

- 772 -
Tez rivojlanuvchi tipdagi reaksiyalar antigenlarni antitelolar bilan brikishi 
tufayli yuzaga keladi. Sitofilantitelolar ko‘pincha xujayralarning( semiz 
xujayralar, bazofillar va boshqa) yuqori retseptorlarida fiksatsiyalanadilar. 
Allergenlarni antitelolar bilan birikishi to‘qimalarni xar xil darajada rivojlangan 
jaroxatlanishiga (qaytar funksional o‘zgarishlardan lizis va nekrozlargacha) olib 
keladi. Ko‘pincha tez rivojlanuvchi allergik reaksiyalarda semiz xujayralar va 
bazofillardan ajraluvchi gistamin, anofilaksiyaning ta’siriga sekin javob 
beruvchi 
substansiya 
(MRSA 
yoki 
SRSA
3
) 
bradikinin, 
serotonin, 
prostoglandinlar,trombotsitlarni faollashtiruvchi omil (ORAT, RAF
4
) va 
boshqalar 
kabi 
biologik 
faol 
moddalar 
katta 
rol 
o‘ynaydi. 
Gipersezuvchanlikning tez rivojlanuvchi reaksiyalariga allergik bronxospazm, 
renit kon’yuktiv, eshakemi, anofilaktik shok, dorivor trombotsitopenik purpura, 
zardob xastaligi, Artitfenomeni va boshqalar kiradi. Sekin rivojlanuvchi tipidagi 
reaksiyalar xujayra immuniteti bilan bog‘liq bo‘lib sensibilizatsiyalangan T-
limfotsitlarning ishtirokiga qaramdir. 
1
Sitokinlarga interleykinlar, interferonlar(α, β, γ), koloniya rag‘batlantiruvchi 
omillar( granulotsitar-makrofagal, granulotsitar, makrofagal), ta’sir etuvchi 
omillar(makrofaglar migrasiyasini ingibitsiyalovchi omil-MIF
5
), sitotoksinlar( 
limfotoksin, o‘simtalar nekrozi omili) , eritropoetinlar mansubdir. 
2
Agar reaksiya soatlardan keyin rivojlansa, uni kechgi yoki kechiktirilgan 
reaksiya deb belgilanadi 
3
Inglizch aslov reacting substance of anaphylaxis. SPSA ning biologik faol 
tarkibiy qismlari leykotrenlarda(LTS4 LTD4 LTE4) 
4
Inglizcha platelet activing factor 
5
Inglizcha migration inhibitori factor 
6
Sekin kechuvchi tipdagi allergiya mikrobli infeksiya (bakterial infeksiya)
mikozlar, sodda jonivorlar va gijjalar rivojlantirgan xastaliklarda xam kuzatiladi. 

---

- 773 -
T-limfotsitlar o‘z yuzasida spetsifik retseptorlarga ega bo‘lib ular makrofaglarda 
(hamda monotsitlarda va boshqa antigenlarni taqdim etuvchi hujayralarda 
joylashgan antigenlarni tanib olib bir-biriga ta’sir ko‘rsatadi). Shuni yodda 
tutmoq lozimki timusdaT-limfotsitlar prekurzorlarini yetilishini, yetilganT-
limfotsitlarni Proliferatsiyasi va diffreensiyalanishini boshqaruvchi gormon 
tipidagi bir guruh moddalar ishlab chiqariladi. Sekin rivojlanuvchi allergiyaning 
mediatorlari bir qator sitokinlardir: interleykin-2, limfotoksin, makrofaglar 
migratsiyasini susaytiruvchi omil (MIF
5
) vaboshqalar. Gipersezuvchanlikni 
sekin 
kechuvchi 
reaksiyalariga 
tuberkulin 
reaksiyasi 
, 
autoimmun 
jaroxatlanishning 
6
ba’zi turlari. 
1 jadval.