O’quv darslik

famotidin 
to‘rtinchi avlod-
nizatidin 
 
beshinchi avlod-
roksatidin 
Ta’sir mexanizmi:
adenilatsiklaza fermenti faolligi bilan bog‘liq, chunki 
H
2
-retseptorlar qo‘zg‘alsa, adenilatsiklaza faolligi ortib, xujayra ichidagi sAMF 
miqdori ko‘payadi. Natijada me’da shilliq qavatidagi parietal hujayralarining
sekretor faoliyati ortadi. Gistamin ta’sirida boshqa (semiz hujayralar, T-
limfotsitlar, miokard hujayralari, yog‘ hujayralari va MNSning ba’zi qismlarida) 
to‘qimalarda ham sAMF miqdori ortib ketadi. H
2
-retseptorlar blokatorlari 
gistaminning raqobatdosh antogonistlari hisoblanadi. Ularning asosiy ta’siri 
me’da shilliq qavatining sekretsiyasi bilan bog‘liq bo‘lib: HCl ni parietal 
hujayralarda sekretsiyalanishini keskin kamaytirishdan iborat; bunda HCl ning 
bazal sekretsiyasi ham kamayadi. Kamroq darajada pepsinogen va Kaslning 
ichki omili sekretsiyasi kamayadi. Umuman me’da shirasining hajmi kamayadi. 
HCl va pepsin sintezini kamaytirishdan tashqari N
2
-retseptorlar blokatorlari 
me’da shilliq qavatida qon aylanish tezligini kuchaytiradilar, shilliq ishlab 
chiqarilishini oshiradilar. PG (prostoglandinlar) sintezini oshiradilar. Me’da 
epiteliysi proliferatsiyasini ham kuchaytiradi. Ya’ni H
2
-blokatorlar nafaqat 
me’da shirasining tajavuzkorligini susaytiradi, balki me’da shilliq qavatining 
trofikasini oshirib, uni himoyalanish qobiliyatini ham kuchaytiradilar. 
H
2
–retseptorlarining ko‘pchiligi MNS ga yomon o‘tadi, chunki past 
lipofillikga egalar, o‘zgarmagan holda peshob tarkibida ajraladi. Bir qismi o‘t 

---

- 485 -
tarkibida ichakka tushib najas bilan ajraladi. H
2
-blokatorlar asosan me’da va 12 
barmoqli ichakning yara kasalligida, gipergastrenemiya, ezofagit, peptik 
ezofagit, eroziv gastrit va duodenitlarda qo‘llaniladi. 
RANITIDIN 
– (zontak) H
2
-blokatorlik ta’siri yuqori, tanlab ta’sir 
ko‘rsatadi, kam zahar, MIT dan yaxshi so‘riladi (biodostupnost 50%).
Simetidindan farq qilib, antiandrogen ta’siri umuman yo‘q. MOS fermentlariga 
deyarli ta’sir etmaydi. Peshob tarkibida o‘zgarmagan preparatning 55 %i, najas 
tarkibida 45 %i ajraladi. Platsentar bar’erdan yaxshi o‘tadi, ichilgandan so‘ng 
kam bo‘lsada, orqa miya suyuqligiga o‘tadi, sut tarkibida ajraladi. Ta’sir 
davomliligi 8-12 soat (T
½
=2,7 soat). Ranitidinning jiddiy noxush ta’siri yo‘q. 
Ba’zi bemorlarda bosh og‘rig‘i, quvvatsizlik, dispepsiya (qabziyat yoki ich 
ketish) allergiya uchraydi. Kamdan kam hollarda: uyquchanlik, psixik 
o‘zgarishlar, granulotidopeniya, trombotsi-topeniya, ginekomastiya bo‘lishi 
mumkin.