O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

42
Bisang. G., Gerisch G., Fuβball: Kondition-Technik-Taktik and Coaching Auflage: Meyer& Meyer Verlag. 
2013. 560 pages. 
Futbol nazariyasi va uslubiyati. Darslik. R.I. Nurimovning umumiy tahriri ostida «ITA-PRESS». Toshkent.2015. 
364 bet 
119-rasm 

---

159 
Insonning kuchi mushaklar kuchi orqali tashqi qarshiliklarni yengishi yoki ularga qarshi 
tura olishida aniqlanadi
43
. 
Futbolchi o’z vazni va to’p og’irligi bilan ish tutadi. Boshqacha qilib 
aytganda, u, asosan, gavdasi va to’pning 
inersiyasini bartaraf qilish uchun o’z kuchidan 
foydalanadi. (120-121 rasm) Harakatning 
boshlanishi, uni tezlashtirish, to’xtatish, 
harakatning yo’nalishini o’zgartirish, sakrash, 
to’pga zarba berish - mana shu aytib 
o’tilganlar futbolchilarning kuchini namoyon 
qiladigan sifatlardir. Ko’rinib turganidek, 
hamma holatlarda dinamik xarakterga egadir. 
Shunday qilib, o’yin faoliyatining xarakteri 
o’yinda namoyon qilinadigan kuchning 
rivojlanish 
darajasi 
va 
xususiyatlarini 
belgilaydi. Ko’p yillik tadqiqotlar yengib 
o’tiladigan qarshiliklarning miqdori qanchalik 
kam bo’lsa va mushaklarning qisqarish tezligi 
qancha ko’p bo’lsa, maksimal kuch 
kattaligining qiymati shuncha kam bo’lishini 
ko’rsatmoqda.
Futbolchiga muayyan miqdordagi kuch zarur 
bo’ladi va u bu kuchdan qandaydir qisqa vaqt 
ichida foydalanishi kerak. Mazkur kuch 
"dinamik kuchdir".
Kuchning darajasini ikki omil: mushakning ko’ndalang kesimini kattalashtirish va nerv-
mushak boshqariluvini yaxshilash hisobiga oshirish mumkin ekanligi ma’lum.
Shu pozitsiyadan turib futbolchilarda kuchni oshirishning maqsadga muvofiqligini ko’rib 
chihamiz. hamma mushaklar morfologik jihatdan qaraganda, bir qator bog’lamlardan tuzilgan 
koplekslardan iborat bo’lib, ularning har biri juda ko’p tolalardan tarkib topgan. Har bir tola nerv 
o’simtasi - akson shoxchasi bilan bog’langan bo’lib, bu harakat birligini tashkil qiladi. Ana shu 
morfologik xususiyati tufayli mushaklar but-butun holda ham, alohida tomirlar guruhi holida ham 
qisqara oladi. Mushaklar but-butun holda qisqarmay, balki bir nechtagina harakat birligi hisobiga 
qisqara olishi harakatlarni koordinasiya qilishda mushaklar tizimining muhim xususiyati 
hisoblanadi. Mushaklararo va mushaklarning ichki koordinasiyasini futbolchi qanchalik differensial 
olib borsa, o’z gavdasi va to’pni shunchalik yaxshi boshqara oladi.
Aytaylik, biz kuchimizni mushakning ko’ndalang kesimini kattalashtirishga yo’naltirilgan 
maxsus mashqlar yordamida rivojlantirishni mo’ljalladik. Bunday holda maksimal vaznning kamida 
60-70% miqdorida og’ir snaryadlarni ko’tarishdan foydalanish kerak. Og’irliklarni ko’tarishni 2-6 
oy mobaynida haftasiga 4-5 marta bir yarim-ikki soatdan mashq qilish lozim.
Futbol amaliyotida, odatda, maksimum vaznning 40-50% miqdoridagi shtanga va shu 
singari asboblar yordamida kuchni tarbiyalash 1-1,5 oy davom ettiriladiki, bu amalda kuchni 
oshirmay, mushaklararo koordinasiyaning yomonlashishiga olib keladi. To’g’ri, bunday 
trenirovkada absolyut kuch oshadi, ammo u ba’zi salbiy oqibatlarga ham olib keladi. Birinchidan,