O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

 Uzoq vaqt ishlash uslublari- 
Futbolchilar 
chidamliligini tarbiyalashda kichik tanaffuslar 
bilan 
qisqa-qisqa 
takrorlar 
ko’rinishida 
bajariladigan anaerob xarakterli yuklama juda 
samaralidir. (128-rasm) Biroq bu "qattiq" ishni 
boshlash uchun, avval o’rtacha jadallik bilan uzoq 
davom ettirish natijasida yuzaga keladigan 
"yumshoq zamin" tayyorlangan bo’lishi lozim. Aks 
holda, intervalli mashg’ulot juda mushkul 
oqibatlarga olib kelishi, ya’ni organizmda 
patologik o’zgarishlarni paydo qilishi mumkin. Bir 
me’yordagi va o’zgaruvchan trenirovka uslublari, 
shuningdek, "fartlek" uslublari uzoq davom etuvchi ish uslublariga kiradiki, ular umumiy 
tayyorgarlik davrida haftasiga 4-6 marta qo’llanishi kerak. Shunday baza bo’lsagina jadal o’tuvchi 
qisqa takrorlar uslubidan muvaffaqiyatli foydalanish mumkin.
To’xtovsiz davom etadigan ish avvalo o’rtacha jadallikda bir xil yugurish (1 km ga 5 
minutda) bilan 30 min davomida (mashg’ulot boshlarida) va 60 min (o’rtada va oxirgi davrda) 
davomida bajariladi. Katta hajmdagi va o’rtacha jadallik bilan o’tuvchi mashg’ulot yurak hajmini 
kengaytirishga ham yurak-qon tomiri tizimi imkoniyatlarini yaxshilashga ko’maklashadi. O’rtacha 
tezlik optimal darajadagi qon bilan ta’minlashga ko’maklashadi, u oyoq mushaklari mayda qon 
tomirlari ishini yaxshilaydi, pirovardida esa mushaklar kislorod bilan me’yorida ta’minlanadi.
O’zgaruvchan jadallik bilan yugurish ham ancha samaralidir. Bunda dastlabki tezlikni 
saqlagan holda, ya’ni 1000 metrga 5 minutda yugurish, har 200 metrda (agar yugurish yo’lkalarda 
bajarilayotgan bo’lsa, unda doira tugashi bilan) 30-50 metrga tezlikni "ohista" oshirish kerak va 
yana yugurishni oldingi sur’atda davom ettirish darkor. Tezlikni oshirish kislorod "qarzini" 
ko’paytiradi, bu "qarz" keyingi tezlashishgacha qaytarilishi kerak. Bunday ish futbolchilarning 
nafas imkoniyatlarini yanada yaxshilaydi.
Nihoyat, futbolchilar mashg’ulotida "fartlek" ("tezkor o’yin") dan foydalanish mumkin. 
Buning mohiyati shundaki, sportchi yana o’rtacha tezlikda, odatda, baland-past joylardan yuguradi, 
o’zining holatiga qarab ma’lum masofa bo’laklarida jadallikni oshiradi.
Yugurishdan tashqari, nafas olish imkoniyatlarini erkin suzish ham, suvdagi to’pli, to’psiz 
o’yinlar ham juda yaxshi oshiradi. Suv umumiy chidamlilikning oshirish va gigienik ta’sirdan 
tashqari, mushaklarni yoqimli bo’shashtiradi, bu holat esa og’ir mashqdan keyin organizm 
faoliyatining qayta tiklanishini yaxshilaydi. Qorda o’ynash, chang’ida uchish (bu o’rinda aynan 
sirpanish kim o’zarga uchish emas, albatta), qorda futbol o’ynash ham uzoq muddatli ish sirasiga 
kiradi.
128-rasm 

---

168 
Testlar belgilar (tavsiflar, reaksiyalar, ish qobiliyati) 
to‘g‘risida ob'ektiv ma'lumotlar beradi
49
.(129-rasm) 
Harakat testlari ish qobiliyatlarining aniq belgilarini 
qamrab oladi, ular:
-
alohida o‘yinlar va guruhlarni taqqoslashda malakani 
ifodalovchi kattalik; 
-
qo‘yilgan vazifani amalga oshirish mezoni;
-
o‘yin harakatlarining umumiy repertuaridan tanlab 
olingan alohida harakatlar sifati mezoni sifatida 
ajratiladi. 
Testlar operatsion jihatdan qulayligi va farqlanuvchi 
ishchi tavsiflariga ko‘ra ajratiladi. 
Futbolda yuqori natijalarga erishish imkoniyatlarini testlash uchun qo‘llaniladigan testlar, asosan,
o‘yinchilarning jismoniy sifatlari va harakat hamda texnik qobiliyatlarini baholashga imkon beradi. 
Bu testlar ko‘p hollarda standartlashtirilmagan yoki qisman standartlashtirilgan bo‘ladi, ularda 
ish qobiliyatini baholashning me'yoriy shakllari yo‘q. Shuning uchun