Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро муҳандислик-технология институти

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

44 
2.2. Ўқувчиларнинг изланувчанлик ва ижодкорлик қобилиятларини 
ривожлантиришга қаратилган машғулотларни ташкил этиш ҳамда 
ўтказиш методикаси 
 
Ўтказилган назарий ва амалий изланишлар, ҳамда касб-ҳунар 
коллежларидаги таълим жараѐнини ўрганиш шундан далолат берадики, биз 
бугун ўқувчини мустақил бўлишга ва ўрганишга қандай қилиб ўргатишимиз 
ҳақида ўйлашимиз керак. 
Масалан, ўқув хонасида ҳамма банд. Ўқувчилар гуруҳ-гуруҳ бўлиб 
ишлашмоқда. Ўқувчилар учун ўқув адабиѐтлари етарли. Бир ўқувчи
нимадир ўқияпти. Иккинчиси берилиб дафтарларига бир нималарни ѐзмоқда. 
Умуман ўқув хонасида ҳамма қандайдир иш билан бандлиги сезилиб 
турибди. 
Ушбу дарс шаклини кузатиб беихтиѐр савол туғилади – ўқитувчи 
қани, агар ўқувчилар мустақил ишлаѐтган бўлсалар ўқитувчи нима билан 
машғул? У ўқувчиларни мунтазам назорат қилиш ва уларга нима қилиш 
кераклиги тўғрисида қатъий кўрсатмалар бериш керак эмаслигига қандай 
қилиб эришди. Бу ҳолатда шундай фикр туғилиши мумкин. “Қандай онгли 
ўқувчилар! Ўқитувчининг омади бор экан”. Аммо реал таълим шароитида 
ўқувчиларнинг онгли ва фаол бўлишлари бу -ўқитувчи ишининг 
самарасидир. 
Масалан: Мустақил билим олиш ва ўрганишда ўқувчилар ҳаракати 
гуруҳдаги ўқувчилар қуйидаги тартибда бўлиши мумкин:
1.
Ўқувчилар кичик гуруҳларга бўлинади (одатда 3-4 та) 
2.
Ҳар бир кичик гуруҳ ўтилган мавзулар бўйича бир нечта савол (ѐки 
топшириқ)лар тузадилар. 
3.
Сўнгра гуруҳлар ўзаро саволлар билан алмашадилар. 
4.
Гуруҳлар “рақиб” гуруҳ тузган саволларга жавоб берадилар ва энг 
кўп саволга тўғри жавоб берган гуруҳ муваффақият қозонган деб 
ҳисобланади. 

---

45 
Демак, касб-ҳунар коллежларида ўқувчиларнинг мустақил ва ижодий 
фаолиятларини ривожлантиришга йўналтирилган машғулотларни самарали 
ташкил этиш ўқув жараѐнининг муҳим омилларидан бири бўлиб 
ҳисобланади. Мустақил ва ижодий ишлаш жараѐнида ўқувчида мустақил 
фикрлаш қобилиятининг ривожланиши натижасида, ўқувчида жараѐнлар ва 
ҳодисалар, объектлар ҳақида билимларни тизимлаштириш уларни чуқур 
ўрганиш ҳамда тегишли қарорлар қабул қилиш, назарий билимларни амалда 
қўллаш кўникмалари шаклланади. 
Биз томондан касб-ҳунар коллежлари ўқувчиларининг махсус 
фанлардан мустақил ва ижодий ишлаш фаолиятларини ривожлантиришга 
йўналтирилган машғулотларни ўтказиш жараѐни модели ишлаб чиқилди. 
Ушбу моделнинг ҳар бир компоненти моҳиятига тўхталамиз.