52
5.
Qayerga qanday kiyinish lozim?
6.
Oyoq kiyim haqida bir og‘iz so‘z.
7.
Chiroyli qomat va qadam tashlash etiketi.
8.
Qanday qilib tanishish lozim?
9.
Noqulay vaziyatlardan qanday qilib chiqish mumkin?
10.
Uzr so‘rashning qanday usullarini bilasiz?
11.
Telefon orqali qanday gaplashish lozim?
12.
Jamoat joylarida o‘zini qanday tutish lozim?
ADABIYOTLAR
Asosiy:
1.
Karimov I. A. Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch. –
Toshkent.Ma’naviyat, 2008.
2.
A.Sher. Axloqshunoslik. Darslik. – T.: O‘zbekiston faylasuflari
milliy jamiyati, 2010, 308-b.
3.
Husanov B., G‘ulomov V. Muomala madaniyati. – T.:
Iqtisod-
moliya. 2009
4.
Максимов А. Исскуство общения или ремесло общения. – M.,
2006.
5.
Этикет от я до я. www.etiksite.ru. 11. KB.
6.
Правила этикета. www.etiksite.org. 3 KB.
SOHAVIY ETIKET
DIPLOMATIK ETIKET
Diplomatik etiket – bu diplomatlar va boshqa rasmiy shaxslarning bir-biri
bilan diplomatik tadbirlarda bo‘ladigan muloqotlari chog‘ida amal qiladigan yaxshi
xulq qoidalari.
Diplomatik etiket shakllanishi jarayonida umumiy etiket qoidalariga
tayanadi, shu bilan birga diplomatik normalar va qoidalar biznes etiketi
amaliyotida va umumiy etiket qoidalarida o‘z aksini topadi. Ushbu qoidalarning
buzilishiga yo‘l qo‘yish mumkin emas, oddiy takallufning munosabatlarda
qo‘llanmasligi diplomatik etiketda hurmatsizlikka tenglashtiriladi hamda xalqaro
va millatlararo ziddiyatlarni keltirib chiqarishga qodir.
Etiket
qoidalariga ayniqsa, diplomatlar tomonidan rioya qilinishiga katta
e’tibor qaratiladi, chunki bu qoidalarning buzilishi yoki bajarilmasligi mamlakat
eki uning rasmiy vakillari nufuziga putur yetkazishi va buning natijasida
mamlakatlar o‘rtasidagi aloqalarning buzilishiga olib kelishi mumkin.
Diplomatik etiket turli-tumandir. U o‘z ichiga uchrashuvlar, o‘zaro salom
almashish, tabrik yo‘llash, qabul marosimlarini o‘tkazish,
tashriflarni amalga
oshirish, suhbat va muzokaralar olib borish etiketi va diplomatik marosimlarni
qamrab oladi.
Diplomatiya — bu o‘zaro kelishuvlar, bitim va konvensiyalar tuzish
san’atidir. Ushbu natijalarga uchrashuvlarning muvaffaqiyatli yakunida erishiladi.
53
Diplomatik uchrashuvlar o‘z belgilangan reglamenti, etiketi va ko‘pincha
o‘z protokoli bilan ajralib turadi. Buning asosiy sababi shundan iboratki,
diplomatik uchrashuvlarning qatnashchilari diplomatiya kabi nozik faoliyatning
asosini tashkil etuvchi subordinatsiya qoidalari va professional cheklanishlarga
qat’i rioya qiladilar.
Uchrashuvlar o‘zaro salom almashish bilan boshlanadi.
Salomlashish
turlari har xil bo‘ladi. Xorijiy mamlakatlarda uzoq safarda bo‘lgan kishi bu
mamlakatning milliy udum va qonun-qoidalarini o‘z mamlakati urf-odatlari bilan
taqqoslaydi. Misol uchun, shuni ta’kidlash lozimki, musulmonlar uchun Shariat
qonunlariga binoan ayol va erkak kishining qo‘llari, agar ular qarindosh bo‘lmasa,
hatto bir-biriga tegib ketishi ham qat’ian man etiladi.
Biror-bir kishi sharafiga qabul marosimi tashkil etilayotgan paytda yoki
uni mehmonga taklif etilayotgan hollarda, mehmon qaysi dinga e’tiqod
qilishini
bilish zarurdir. Islom dini qoidalariga ko‘ra, spirtli ichimliklarni iste’mol qilish
qat’ian man etiladi. Hindulik dini qoidalariga asosan esa taomlar vegetarian turida
bo‘lib, zinhor mol go‘shtidan tayyorlanmagan bo‘lishi lozim.
Diplomatik salom almashish qoidalari umumqabul qilingan salom
almashish qoidalaridan deyarli farq qilmaydi.
Avval, tanishtirilishi kerak bo‘lgan kishining ismi sharifi aytiladi, so‘ngra
kimga tanishtirilayotgan bo‘lsa, uning ismi sharifi. Kichik yoshli kishi katta yoshli
kishiga, erkak kishi ayol kishiga, lavozim jihatidan past kishi lavozimi jihatidan
baland kishiga tanishtiriladi.
Tanishtirilayotgan kishi, agar erkak kishi bo‘lsa, boshini biroz egib ta’zim
qiladi, ayol kishi esa boshini biroz egib qo‘yish bilan kifoyalanadi.
Agar ayol kishi uni qiziqtirayotgan kishi bilan tanishish niyatida bo‘lsa, u
ikkalasiga tanish bo‘lgan kishini tanishtirish haqida iltimos qilishi mumkin.
Ikkalasiga tanish bo‘lgan kishi, ularning qiziqish doirasidan kelib chiqqan holda,
suhbat qurishga yordam beradi.
O‘tirgan holda boshni egib ta’zim qilish deyarli noqulay bo‘lgani
uchun
erkak kishi tanishayotgan paytda o‘rnidan turishi lozim. Ayol kishi esa aksincha,,
o‘z o‘rnidan turmasligi lozim. Ayol kishiga yoshi undan katta ayol
tanishtirilayotgan bo‘lsa yoki u tanishtirilayotgan kishi haqida o‘zining alohida
fikrini izhor qilmoqchi bo‘lgan hollar istisnoni tashkil etadi. Ushbu hollarda u
o‘rnidan turib, salomlashish uchun qo‘l uzatishi mumkin.
Erkak kishi bilan tanishayotgan hollarda ayol kishi agar o‘zi uchun bu
narsani o‘rinli deb topsa, salomlashish uchun qo‘l uzatadi,
aks hollarda boshini
biroz egib salomlashish bilan kifoyalanadi. Qolgan hollarda yoshi kattaroq bo‘lgan
kishi salomlashish uchun qo‘lini birinchi uzatadi.
Xonaga kirib kelayotgan kishi birinchi bo‘lib yig‘ilganlar bilan
salomlashadi. Birinchi bo‘lib ketayotgan kishi yig‘ilganlar bilan hayrlashadi.
Biror-bir kishini boshqalarga tanishtirayotgan paytda nafaqat uning to‘liq
ismi sharifini aytish bilan cheklanish kerak, balki bu shaxsga xos fazilatlar haqida
qisqacha gapirib o‘tilsa, suhbat davom etishi uchun zamin ham yaratiladi va yangi
tanishganlarning fikr almashishi biroz osonlashadi.
54
Agar diplomatik qabul marosimida yoshi va lavozimi teng bo‘lgan ikki
kishini tanishtirish kerak bo‘lsa, yaqinroq turgan yoki nisbatan tanish bo‘lgan
kishini birinchi tanishtirish lozim. Agar tanishtirilayotganlar ichida biri mashhur
kishi bo‘lsa, unga ikkinchisini tanishtirish bilan chegaralanib qolish mumkin.
Amaliy yoki protokol uchrashuvlari (ehtirom yuzasidan tanishuv yoki
hayrlashuv uchrashuvlari) davomida suhbat olib boriladi. Suhbat ko‘p
vaziyatlardan kelib chiqib, reglamentga buysunmaydi. Ammo uchrashuvga tashrif
buyuruvchilar ham, ularni qabul qiluvchilar ham o‘zlariga taalluqli bo‘lgan ba’zi
bir qoidalarni e’tiborga olishlari darkor. Cunonchi, ehtirom
yoki protokol tashrifi
uncha uzoq emas, ya’ni 20, ko‘pi bilan 30 daqiqadan oshmasligi zarur.
Diplomatik seremonial (tantana marosimlari) xilma-xil, murakkab, nozik
tomonlari mavjud bo‘lgan seremonial hisoblanadi.
Diplomatik protokol talablarining rivojlanishi urf-odatlar, davlatchilik va
umumqabul qilingan xulq-atvor qoidalarini o‘zida aks ettiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
