Kreativ fikrlash nima?

chi, ijodkor) - individning yangi g‘oyalarni ishlab chiqarishga
tayyorlikni tavsiflovchi va mustaqil omil sifatida iqtidorlilikning
tarkibiga kiruvchi ijodiy qobiliyati.
Shaxsda kreativlik (Ijodkorlik) sifatlarini rivojlantirish tushuncha-
sining ma’noni tushunib olish talab etiladi. Ijodkorlik qobiliyatiga
ta’sir ko‘rsatadi va o‘z navbatida ichki sezimni rivojlantiradi. Ijod 
korlik qobiliyati, ichki sezim va umumiy intellekt kesishganda ijod
mahsuli yaratiladi. 
Bu borada mutaffakir
Abu Ali ibn Sino
qarashlarida ham kre-
tavlikni talqin etishmiz mumkin. Uning qarashlarida o‘qituvchi o ‘z
o‘quvchilaming mayl, intilish, faolligi, qobliyati, iste’dodi va layo- 
7
Drapeau Patti. Sparking student creativity (practical ways to promote
innovative thinking and problem soving). - Alexandria - Virginia, USA: ASCD,
2 0 1 4 .- p . 4. 
342

---

qatini aniqlamasdan turib, uni ijodiy fikrlashga yo‘naltira olmaydi
degan. Mutaffakir
Jalolidin Davoniy 
“A xloqi Jaloliy
” nomli asari-
da insoniy fazilatlarda aqliy qobiliyat va aqliy iste’dodni tarbiyalash
uchun zukko, zehnli, fahm-farosatli, ijodkor bo‘lishi va bilimlami tez
eslab qolishi, ulami anglab yetish lozimligini ta’kidlagan. Mutafak-
kir
Zahiriddin Muhammad Bobur
qarashlarida ham kreativlikni
ko‘rishmiz mumkin: U inson shaxsining taraqqiy ettirishning asosiy
yo‘llaridan biri deb muammoli vaziyatni, ijodkorlikni tushunadi va
undan o‘z faoliyatida unumli foydalangan. 
Suhbat.
Suhbat metodi tabiatshunoslik darslarida hikoyaga qa-
raganda ko‘proq qo‘llaniladi. Bu metodning mohivati shundaki, u
o ‘qituvchiga o‘quvchilami yaxshiroq bilib olishga imkon beradi,
ulami mustaqil fikrlashga o ‘rgatadi, jamoa ishiga (jonli va jonsiz ta 
biat jismlarini kuzatishga, darslik bilan ishlashga, o‘quv telefilmlarini,
kinofilmlami ko‘rishga va h.) jalb qiladi. 
Suhbat yangi materialni o‘rganishda, kuzatishlar yoki amaliy ishga
yakun chiqarishda, ekskursiyalar o‘tkazishda, o‘rganilgan materialni
takrorlashda, shuningdek tajribalami qo‘yish va namoyish qilishda,
tabiiy, tasviriy hamda ekran vositalari, darslik, sinfdan tashqari o ‘qish
uchun adabiyot bilan ishlashda qo‘llaniladi. Suhbatning bosh maqsa-
di shundaki, bunda o‘qituvchi rahbarligida o‘quvchilar ongida tabiat
jismlari hamda hodisalari haqida to‘g‘ri tasavvur va tushunchalar

---

shakllansin. 
Tabiat
bilan
tanishtirishning
birinchi
bosqichida
suhbat
o‘qituvchining savollar berishi va ularga chaqirilgan o ‘quvchilaming
javob berishi shakllana boradi. Keyin suhbat boyib va kengayib
boradi. Masalan, o ‘tkazilgan amaliy ish asosida sinfga savol berib,
o ‘qituvchi bir savolning o‘ziga o‘quvchilardan har xil javoblar oladi;
Kim boshqacha o‘ylaydi? Kim aniqroq aytadi? kabi savollar bilan mu-
rojaat qilib, ulami rag‘batlantiradi. Natijada o‘quvchilarda asta-sekin
ijodiy faollikni rivojlanishi uchun zarur bo‘lgan sifatlar shakllanib
boradi. Bundan tashqari suhbat o‘quvchilar ishidagi kamchiliklami
to‘g ‘rilashga imkon beradi, yakka yondashish qoidasini amalga os-
hirish uchun keng imkoniyatlar ochib beradi. 
343
Suhbatda savollar muhim ahamiyatga ega. Ular qisqa, aniq bo‘lishi,
javobni aytib turadigan xarakterda bo‘lmasligi, bir so‘z (“ha” yoki
“yo‘q”) bilan javob berishni talab qilmasligi, ikkilantiruvchi ma’noga
ega bo‘lmasligi kerak. Masalan, fermer xo‘jaligida ipak qurti ustida
kuzatishlar (3-sinf) o‘tkazilgandan keyin bajarilgan ishlarga ushbu

---

maqsadga yo‘nalgan savollar yordamida yakun chiqarish kerak: tut
ipak qurti qanday rivojlanadi? Uning tashqi ko‘rinishi qanday? Qurt-
ning tanasi qanday shaklda? U qanday harakat qiladi? Nima bilan
ovqatlanadi? Qurt qanday qilib pilla o‘raydi? Pilla o‘rash qancha vaqt
davom etadi? Pilla ichida nima bo‘ladi? Kapalak qanday hosil bo‘ladi?
Kapalak pilladan qanday chiqadi? U qancha vaqt yashaydi? Kapalak
hayoti qanday tugallanadi? 
Bunday savollar o‘quvchilaming mustaqil aqliy faoliyatini rivoj-
lantiradi, chunki savollarga javoblar ishlab chiqarish kuzatishlari bi 
lan quvvatlangan boiadi. Suhbat metodi hikoya metodi bilan cham-
barchas bog‘liq. Mavzuni tushuntirgach, o‘qituvchi albatta bilimlami
o ‘zlashtirish darajasini aniqlash uchun hikoya va namoyish qilinadi-
gan qurol mazmuni bo‘yicha suhbat o‘tkazadi. 
Suhbatning о‘quv jarayonida qanday o‘rin egallashi va qanday di-
daktik maqsadni mo‘ljallanganligiga qarab quyidagi: kirish suhbati,
takrorlovchi suhbat, bayon qiluvchi suhbat va yakunlovchi suhbat tur 
lari farq qilinadi.