32 Кодиров Равшан doc

Дон массасини совитилган ҳолда сақлаш. Бу усул термоанабиоз 
қонуниятига асослангандир. Дон таркибидаги турли хил тирик компонентлар 
паст ҳарорат таъсирида ўз фаолиятини секинлаштиради ёки бутунлай 
тўхтатиши мумкин. Шу билан бирга, донда бўладиган бир қатор физиологик ва 
биокимёвий жараёнларнинг кечиши ҳам секинлашади. Дон массасидаги бегона 
аралашмаларнннг ҳам ҳаёт фаолияти анча сустлашади. 
Донни совитилган ҳолда сақлаш унинг нссиқликни ёмон ўтказиш 
хоссасига асосланган бўлиб, мамлакатимизнинг кўпгина ғаллачилик 
минтақаларида донни совитилгандан кейин бир йил ва ундан ортиқ вақтгача 
сақлаш имкониятини беради. Донни совитилган ҳолда сақлаш уни табиий 
совитиш имконияти бор зоналарда кенг қўлланилади. 
Дон партияси унинг ҳарорати 10°С дан ошмаган тақдирда совитилган 
ҳисобланади. Дон массасининг ҳамма қатламларида ҳарорат 0С дан 10С гача 
бўлган ҳолатда биринчи даражали совитилган, ҳарорат 0С дан паст бўлса 
иккинчи даражали совитилган ҳисобланади. 

---

31 
Агар дон массаси узоқ вақт сақлашга мўлжалланган бўлса ҳамда дон 
таркибидаги намлик 12,0-12,5% базис кондициядан паст бўлса 5-8С гача 
совитиш мумкин. 
Дон массасини қандай ҳароратгача совитишни аниқ айтишдан олдин 
доннинг туринигина ҳисобга олмасдан, балки унинг таркибидаги намлик, 
қандай мақсадларга ишлатилиши, пишиш даражаси ва бошқа омилларни ҳам 
ҳисобга олиш талаб этилади. 
Дон массасини совитиш икки усулда ўтказилади: пассив совитиш, фаол 
совитиш. 
Пассив совитишда дон массасини ҳаво салқин пайтлари совуқ ҳаво билан 
аралаштириш ёки бир жойдан иккинчи жойга кўчириш йўли билан совитилади. 
Фаол совитиш махсус стационар ёки кўчма мослама ёрдамида дон 
тозалагич машиналарда, транспортларда ёки силосларда ўтказилади. 
Дон массасини совитишнинг илғор усули фаол шамоллатиш ҳисобланади. 
Донни совитишда уни намлантиришдан эҳтиёт бўлиш лозим. Шу сабабли 
донни совитишда мунтазам равишда ўнинг намлигини аниқлаб турилади.