Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги а. А. Омонов, Т. М.ҚОралиев

Резидент тушунчаси
.
Тўлов балансини тузишда ташқи иқтисодий 
операцияларини ички иқтисодий операциялардан ажратиш муҳим аҳамият 
касб этган бир пайтда резидент, савдо келишуви, транзакция каби иқтисодий 
тушунчаларнинг моҳиятини теранроқ англаш лозим бўлади. 
Резидент тушунчаси барча мамлакатда тегишли қонун ҳужжатлари 
асосида белгилаб қўйилади. Масалан, АҚШда барча ҳукумат ташкилотлари, 
миллий компаниялар ва мамлакат ҳудудида доимий равишда истиқомат 
қиладиган фуқарорлар резидентлар ҳисобланади.
АҚШнинг хорижий мамлакатларда яшайдиган фуқарорларини (давлат 
хизматчиларидан ташқари) АҚШ резиденти сифатида эътироф этилишида 
уларнинг яшаш даврини қисқа ёки узоқлигига эътибор қаратилади. АҚШ 
компания ва корпорацияларининг хорижий мамлакатлардаги филиаллари, 
қизлик компаниялари АҚШ учун чет эл компаниялари ҳисобланади. Худди 
шундай тартиб дунёнинг бошқа етакчи мамлакатларида ҳам мавжуд. 
Ўзбекистон Республикасида ҳам тегишли қонунчилик ҳужжатларига 
асосан резидент ва норезидент шахсларга тегишли тавсифлар қўлланилади. 
Масалан, 1993 йил 7 майда қабул қилинган “Валютани тартибга солиши 
тўғрисида”ги Қонуннинг тўртинчи моддасига асосан банк операциялари 
доирасида резидентлар тоифасига қуйидагиларни киритади. 
а). Ўзбекистон Республикасининг фуқаролари; 
б). Ўзбекистон Республикасида доимий яшаш жойи бўлган чет эл 
фуқаролари ва фуқаролиги бўлмаган шахслар; 
в). Ўзбекистон Республикасининг ҳудудида рўйхатдан ўтган юридик 
шахслар; 
г). Ўзбекистон Республикасининг иммунитет ва дипломатик имтиёз-
лардан 
фойдаланадиган 
хориждаги 
дипломатия 
ҳамда 
бошқа 
ваколатхоналари, шунингдек Ўзбекистон Республикаси ташкилотларининг 

---

345 
чет элдаги, хўжалик ёки бошқа тижорат фаолияти билан шуғулланмайдиган 
ваколатхоналари. 
Шу қонуннинг бешинчи моддасида эса Ўзбекистон Республикасининг 
норезидентлари дейилганда ушбу Қонуннинг 4 – моддасига мувофиқ 
резидентлар жумласига кирмайдиган шахслар тушунилади, деб қайд этилган.