Олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги тошкент молия институти

Самсунг, Сонй, Миcрософт 
ва бошқалар. Ҳозирги даврда битта виртуал 
воқеълик лойиҳасини амалга ошириш нархи 1-10 миллион рубл атрофида 
бўлиши таҳмин қилинади. 
ИДC
компаниясининг баҳоловига кўра, 
АР 
ва 
ВР
бозорининг умумий ҳажми 2020 йилга келиб$162 миллиард доллар бўлиши 
мумкин экан. Келажакдаги энг перспектив технологиялар сирасига эса 
аралаш воқеълик технологияларини ёки гибрид воқеълик технологияларини 
киритишимиз мумкин.
3Д-принтерлар
ҳам 
Индустрия 4.0
нинг ажралмас таркибий қисми 
ҳисобланади. Бу технологияни амалиётда „
аддитив технологиялар
“ деб ҳам 
юритилади, 3Д-печатнинг ишлаб чиқаришда ишлатилиши эса „
аддитиве 
мануфаcтуринг
“ (
АМ
) деб номланган. Ушбу усулнинг бошқаларидан фарқи 

---

467 
шундаки, керакли маҳсулот уни қаватма-қават турли материалларни 
(
металлни, пластикни, гипсни, композир материалларнинг кукунларини
) 
ишлатган ҳолда кўп маротабалаб чоп қилиниб ҳосил қилинади. Бундай кўп 
қаватли печат усули исталган мураккабликдаги деталларни сваркасиз, 
уловларсиз ва бутловчи қисмларсиз тезкорлик билан яратиш (
ясаш
) 
имконини 
беради. 
3Д
-технология 
авиацияда, 
автомобилсозликда, 
медицинада, стоматологийда, маиший соҳада, маҳсус қурилмалар ясашда ва 
бошқа йўналишларда мураккаб деталларни тез ва арзон яратишда 
ишлатилиши мумкин. 3Д-принтерлар янги механизмларнинг прототипларини 
яратишда ва тайёр механизмларнинг моделларини ясашда ҳамда уларни реал 
шароитларда текшириб кўришда ҳам ишлатилиши мумкин. Аддитив 
технологияларнинг бошқа афзалликларига ишлаб чиқариш циклининг 
камайишини, транспорт ҳаражатларининг пасайишини, заказ учун 
маҳсулотнинг кичик-кичик партияларини чиқара олишни ҳам кўрсатиш 
мумкин. Келажакда 
3Д
-принтерлар ишлаб чиқариш моделини ўзгартириб, 
ишлаб чиқарувчилар ва истеъмолчиларни бир-бирларига яқинлаштириш 
учун ҳам ҳизмат қилиши мумкин. Бу айниқса серияли ишлаб чиқариш ва 
кичик партияда маҳсулотлар ишлаб чиқаришда катта аҳамиятга эга бўлади. 
Бундай турдаги ишлаб чиқариш мақказлашмаган ишлаб чиқариш деган 
номни олган – 
дистрибутед мануфаcтуринг
(
Захаров А. 3Д-ишлаб 
чиқариш//РБК, январ-феврал 2017. Стр.21
). 
Ҳозирги замонда робототехниканинг эволюцияси шунга олиб келдики, 
энди улар нафақат оддий операцияларни бажара оладилар, балки улар 
инсонларнинг овозларини таний оладилар, ҳаракатларини кузата оладилар ва 
сунъий интеллектга эгадирлар. Булар ҳодимлар ва ишчилар билан 
биргаликда ишлай оладиган автоном роботларидир.