Олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги тошкент молия институти

ИПО
ва 
СПО
ларни келтиришимиз мумкин.
13.2. Рақамли электрон бизнесни яратиш бўйича тавсиялар 
Янги маҳсулот ёки ҳизмат яратиш учун керакли бўлган инновацион ғояни 
қандай қилиб топилади? Аввало ҳар қандай ғоя ёки инновацион таклиф 
мижознинг ёки ресурсдан фойдаланувчининг бирор бир муаммосини ҳал 
қилиб бериши ёки қандайдир енгиллик яратиб бериши керак. 
Стартупларнинг 98% қисми бизнес стратегияси хато бўлганлиги туфайли ёки 
команда яхши бўлмагани учун муваффақиятга эриша олмайди. Агарда 
муаммо топилса ва реал бозор мавжуд бўлса, потенциал бизнес ҳаётий 
бўлиши учун икки фактор энг муҳим бўлади: буларнинг биринчиси команда 
ва иккинчиси эса маҳсулотнинг прототипидир. Бизнесга инвестициялар жалб 
қилиш учун мҳсулотни ишлаб чиқиш ва уни бозорга киритиш бўйича 
малакали мутахассислар ва янги ғояга жуда қаттиқ ишонган инсонлар 

---

424 
командаси бўлиши лозим. Маҳсулотнинг прототипи (
МВП – минимум 
виабле продуcт
) бу янги маҳсулотнинг минимал функцияларга эга бўлган 
намунаси (
модели
) бўлиб, у бозорга чиқарилишидан олдин яна кўп марталаб 
қайта ишланишга муҳтож бўлади. 
МВП
атамасини 
СйнкДев
консултинг 
компаниясининг асосчиларидан бири Франк Робинсон муамалага киритган 
бўлиб, cустомер девелопментнинг муҳим таркибий қисмларидан бири бўлиб 
қолди. 
МВП
истеъмолчининг бирор бир муаммосини ҳал қилиб берадиган 
биттагина функцияга эга бўлиши керак. 
МВП
ишлаб чиқишда энг мураккаб 
масала – сифат ва сарф-ҳаражатнинг оптимал нисбатини топишдир. 
ИМВУ
компаниясининг асосчиси эриc Риес эса 
МВП
ни янги маҳсулотни минимал 
кучлар билан максимум информация олишга имкон бердаиган бошланғич 
версияси деб ҳисоблайди. Яъни унингча 
МВП
минимал функцияларга эга 
бўлган ва тезкорлик билан яратиладиган оффер сифатида бўлиб, у мақсадли 
аудиториянинг истеъмол талабларини ўрганиш, қиммат маркетинг 
изланишларидан воз кечиш ва катта ҳаражатлардан қутулиш учун бир восита 
сифатида тушнади. Демак, 
МВП
минимал сарф-ҳаражатлар қилиб, 
потенциал истеъмолчиларнинг талабларини ўрганиш ва янги бизнес ҳақидаги 
гипотезани етарли даражадаги ишончлилик билан тасдиқлаш ёки рад 
қилишга имкон беради. Янги бизнес тўғрисидаги гипотезани текширишнинг 
қуйидаги вариантларини ажратиб кўратиш мумкин: 

Е-Маил орқали маҳсулот ёки ҳизмат ҳақидаги маълумотларни 
жўнатиш; 

Интервъюлар ўтказиб, жавобларни ўрганиш; 

Тақдимот қилиш ёки бевосита сотув уюштириш; 

Бета ландинг паге
дан фойдаланиш; 

Блог ва видеороликлардан фойдаланиш; 

Рақамли прототип яратиш; 

Имитацион моделдан фойдаланиш; 

Он-лайн курслар ташил қилиш; 

Краудфундингдан фойдаланиш; 

---

425 

Сайёр ташрифлар ташкил қилиш, мақсадли аудитория билан бавосита 
мулоқотлар ташкил қилиш. 
Мисол сифатида оёқ-кийимларнинг жаҳондаги энг катта интернет-
магазини