Олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги тошкент молия институти

ША-256
туридаги хешлаштиришдан ва 
прооф-оф-wорк
тизимидан 
фойдаланади. Шундан кейинги йилларда Битcоинга боғлиқ бўлмаган 
мустақил криптовалюталар ҳам ишлатилина бошланди. Уларни Битcоин 
форклари деб аталади. Масалан, Намеcоин, Литеcоин, ППCоин, Новаcоин ва 
бошқалар. Булардан бошқа бир қанча форклар ҳам яратилган, аммо уларнинг 
Битcоиндан унчалик катта фарқлари йўқ деса ҳам бўлади. Фарқлари фақат 

---

306 
эмиссия тезлиги ва чегаралари ёки хеш-функциялар алгоритмларидагина 
бўлиши мумкин. Бундай турдаги кўпгина форклар 2011-2014 йилларда 
Битcоиннинг бозорда эришган муваффақиятлари туфайли вужудга келган 
дейишимиз ҳам мумкин. Криптовалюталарнинг бошланғич нархи унинг 
генерация қилиш учун компютерга сарф қилинган электр энергиясининг 
баҳосига тенг дейиш мумкин. Криптовалютанинг иккиламчи бозорий нархини 
эса унга бўлган талаб аниқлаб беради. Бундай талаб қуйидаги амаллар 
воситасида шаклланиши мумкин:
1) спекулятив — инвесторники (
криптовалютани уни янада қимматроқ 
сотиш мақсадида сотиб олиш
); 
2) Криптовалюта тўлаб, ўрнига қандайдир товар ёки маҳсулот олиш;
3) Криптовалютани бошқа ҳисоб рақамига комиссиясиз (
ёки 0,1% дан 
ҳам камроқ комиссия билан
) ўтказиш.
Булардан ташқари, криптовалютанинг бозорий нархини хосил қилишда 
унинг охирги эмиссияси қандай бўлганлиги ҳам аҳамиятга эга бўлади.
Битcоин тармоғини яратган Гевин Андрисен ҳам баъзи бир 
криптовалюталарнинг фирибгарлик маҳсули бўлиши мумкинлигидан ўз 
хавотирини билдирган. Хозирги даврда Битcоиндан бошқа ҳеч қандай 
криптовалюта бунчалик кенг миқёсда тарқалмаганлигини ҳам айтиб 
ўтишимиз керак. Литеcоин ва Намеcоин криптовалюталари бошқаларга 
нисбатан бироз кенгроқ тарқалдилар, аммо Битcоинга етишнинг уддасидан 
чиқа олмадилар. Бошқа барча криптовалюталар уларнинг курсларида бироз 
миқдорда спекуляция қилиш учун ишлатиладилар ва бошқа ерларда 
ишлатилганлари хозирча кузатилмади. Асосий криптовалюталар эмиссиянинг 
қуйидаги умумий миқдори доирасида амал қиладилар: (