Тошкент давлат аграр университети

 
1-жадвал 
Бутун деталга хос бўлган нуқсон турлари туркуми 
 
Код 
Нуқсон 
Нуқсонлар хослиги 
0 
- 
- 
1 Норматив техник
2 ҳужжатларга
3 (НТХ) мос эмаслиги 
4
5 Қатор нуқсонлар 
6 мавжудлиги 
7 
Ягонавийлиги бўйича 
Шакли бўйича
Ўлчами бўйича 
1 ва 2 
1 ва 3 
2 ва 3 
1 . . . 3 
 
 
 
 
 

---

393 
2-жадвал 
Намунавий сиртлар туркуми 
 
Сирт шакли 
Намунавий сирт коди (бирикмадаги ишлаш шароит ва ейилишини 
ҳисобга олган ҳолда) 
Қўзғалмас 
Қўзғалувчан 
Иш
қа
ланиш
н
и 
ҳисобга 
олган 
ҳолд
а 
Ёрдам
чи 
деталлар 
ҳисобига
Сирпаниб 
Думалаб 
Илгарила
- 
нув
чан
Қ
айтув
ча
ни
лг
арила
ма
Ай
ланма
Қайт
ув
чан
-айланма
Айланма
Қайт
ув
чан
-айланма
Ч
ата
кс
ира
б 
Бош
қа
лар
1.Ташқи цилиндррик 
2.2. Ички цилиндрик 
3.Резбали 
4.Шлицали 
5.Тишли 
6.Ясси 
7.Ариқчалар, 
пазалар, лқсоклар 
8.Конусли, сферик 
9.Профилли, фасонли 
А 
И 
П 
- 
- 
- 
- 
Ш 
- 
Б 
К 
- 
Р 
- 
- 
Ц 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
У 
- 
- 
Ю 
В 
Л 
- 
- 
- 
Ф 
- 
- 
- 
Г 
М 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
Д 
Н 
- 
- 
- 
- 
- 
Э 
- 
Е 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
Ж 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
С 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
Т 
Х 
- 
- 
- 
 
3-жадвал 
Сиртлардаги нуқсон турларининг туркуми 
 
Код 
Норматив техник ҳужжатга 
(НТХ) асосан сиртдаги нуқсон 
Нуқсон масштаби (ўлчами), 
мм 
0 
0 . . . 0,5 
1 Ўлчам бўйича
0,5 . . . 2,0 
2
2,0 дан кўп 
3
0 . . . 0,5 
4 Шакли бўйича
0,5 . . . 2,0 
5
2,0 дан кўп 
6 Ғадир-будурлиги бўйича 
- 
7 Бошқалар 
- 
Код структурасида учта позиция кўзда тутилган. Бизнинг ҳолатда-
цилиндрик ташқи юза, у қўзғалмас (ишқаланиш ҳисобига бирикма 
шароитида ишлайди. (1-расм. нуқсонга ва 2-жадвалга қаралсин) –коди А, 
масштаб (ўлчам) бўйича 0,5 мм кам эмас (3-жадвалга қаралсин) –коди 0 . 

---

394 
1-расм. СК-6 “Колос” ғалла ўриш комбайн марказий валининг схемаси
. 
Нуқсонли сиртлари сони -2-коди2. Шундай қилиб, нуқсоннинг умумий 
коди-А02, у 2 коддан кейин ѐзиб қуйилади. 
Нуқсонлар тури кодини шакллантиришга доир мисол 2-расмда 
кўрсатилган.
2 А02 n51 
Норматив-техник ҳужжат
талабларига мос келмаслиги; 
Барча детал шакли бўйича 
(6-чи нуқсон, 1-жадвалга қаралсин.) 
Ташқи қўзғалмас (ишқаланиш ҳисобига)
шароитида ишловчи ташқи цилиндрик
сиртнинг ейилиши ( нуқсон, 2-жадвалга қаралсин); 
Ўлчам бўйича 0,5 мм дан кам (3-жадвалга қаралсин) 
ва нуқсонли сиртлар сони 2. 
Резбали сирт ейилиши (2-нуқсон 2-жадвалга қаралсин); 
ўлчам бўйича 2 мм кўп (3-жадвалга қаралсин) ва сиртлар 
сони 1. 
2-расм. Деталдаги нуқсонлар тури кодини шакллантиришга мисол. 
 
Деталларни тиклашда оптимал маршрутни танлаш қатор мавжуд имкониятлардан 
умумий қисқа йўлни S танлаш билан боғлиқ бўлиб, у қуйидаги формула ѐрдамида 
топилиши мумкин: 
),
(
1
3
2
1
n
c
B
H
б
б
б
б
L
L
S
(3) 
бу ерда L
Н
ва L
В
–янги ва тикланган деталнинг тўлиқ ишлаш ресурси (км, мото-
соат ва х.к.); 
б- нуқсонни бартараф этиш нархи;

---

395 
б
1
-маршрут бўйича ҳаракатланиш пайтидаги деталларни тошиш нархи, 
сўм;
б
2
-маршрут пайтидаги детални сақлаш нархи, сўм;
б
3
-деталнинг бузилиши оқибатида машинанинг ишламасдан туриб 
қолишини ҳисобга олувчи харажатлар, сўм. 
Технологик жараѐнлар тури бўйича 
яккавий 
ва 
унификацияли
бўлиши мумкин. 
Улар 
яккавийга
номи, ўлчам тури ва ясалиши ягона детал турига (Д-240 
двигатели блок каллагини тиклаш) айтилади. 
Унификациялашган технологик жараѐн
қатор трактор дизелларнинг 
цилиндрлар гилзаларини ѐки занжирли тракторларнинг таянч катокларини тиклаш 
ишларини мисол қилиб кўрсатиш мумкин. 
Вазифаларига кўра
технологик жараѐнлар ишчи ва истиқболли турларга, 
жараѐнни 
детализациялаш даражасига кўра
эса жараѐнлар 
маршрутли,
маршрутли-операцион
ва операцион турларга бўлиши мумкин: 
- 
ишчи жараѐн
муайян корхона, устахона учун ундаги жиҳозлар, асно ва 
анжомлар, асбобларни ҳисобга олган қолда ишлаб чиқилади; 
-