Меҳнатни техник меъѐрлаштиришнинг хусусиятлари ва таркиби.
Вақт
меъѐри деб бирорта ишни бажаришга ажратилган вақтга (соат, мин) айтилади: бир
маҳсулотни (детални таъмирлаш, ясаш ѐки тиклаш; маълум операция бажариш,
қисмларга ажратиш, йиғиш, бўяш ва б.). Вақт меъѐри ишчига ҳақ тўлаш учун асос
бўлиб ҳисобланади – бажарилган буюм (детални) сони ва сифатини ҳисобга олган
ҳолда албатта.
323
Инженер ҳисоботларида вақт меъѐрини тўғри ҳисоблай олишни билиш катта
аҳамият касб этади. Умумий иш вақтини сарфланиши икки турга бўлинади:
меъѐрлаштирилган;
меъѐрлаштирилмаган;
Меъѐрлаштирилган иш вақтини (ѐки техникавий вақт меъѐри) қуйидаги вақт
элементларидан ташкил топгандир [1]:
1-расм. Вақт меъѐрининг структураси.
Донавий-калкуляцион вақт меъѐри:
;
3
.
n
Т
Т
Т
n
ш
к
;
3
.
n
T
Т
Т
Т
T
n
n
об
on
к
324
Техник вақт меъѐри:
n
Т
Т
Т
Т
n
ш
н
к
3
.
;
в
о
on
Т
Т
T
;
оо
т о
об
Т
Т
Т
;
/
)
(
3
.
n
Т
Т
Т
з
под
n
;
см
г
N
N
n
n – бир сменадаги таъмирланувчи
деталлар сони, дона;
N
г
– йиллик дастур, дона;
N
см
– бир йилдаги ишчи сменасига
тегишли деталлар сони, дона.
Т
о
– асосий ѐки технологик вақт ичида маълум бир операция натижасида
деталнинг шакли, ўлчамлари, ташқи кўриниши ѐки ички хусусияти (сифати)
ўзгариб боради.
Мисол: Думалаш подшипнигининг ўтирадиган жойи эритиб қоплаш
жараѐнида Т
о
бундай ҳисобланади:
,
s
n
i
l
Т
о
мин.
Т
в
=15 мин.
Т
д
=0,15 (Т
о
+Т
в
), мин.
бу ерда l – эритиб қопланадиган сирт узунлиги, мм (l=35 мм);
i - юришлар сони (n=1 марта);
n – қопланадиган детални айланиш сони (n=4 мин
-1
);
s – мундштук узунлиги бўйича узатилиши ѐки эритиб қоплаш қадами
(s=1,8 мм/айл).
Т
в
– қуйиш (детални ўрнатиш), ўлчаш, қотириш, ишлов берилган детални
олиш, ускунани созлаш (маълум технологик режимга), дастгоҳни бошқариш (ѐки
бошқа дастгоҳларни, бир нечта дастгоҳ ишлаганда), металл чокини шлакдан
тозалаш, пайвандлашда эса детални буриб туриш, ковка қилишда эса загатовкани
горнга жойлаш, горндан олиш, қиздириш вақтидир.
Т
д
– иш жойини ташкилий – технологик хизмат кўрсатиш, дам олиш учун
тиним вақти, шахсий табиий ҳожатлар вақти ва ишлаб чиқаришдаги гимнастика
вақти (ўтириб ишловчи ишчилар учун – соатсозлик заводларида).
Т
п.з
– маълум операцияга тайѐргарлик кўриш ва иш операциясини якунлашга
боғлиқ вақт (топшириқлар олиш, наряд, асбоблар олиш, иш, чизмалар, технологик
жараѐнлар билан танишиб чиқиш, инструктат олиш, мосламалар олиш, иш
жойини ишга тайѐрлаш, ускунани созлаш, қайта созлаш, берилган ишни бажариш
учун, асбобларни топшириш ва иш жойини тозалаш).
Амалий жиҳатдан Т
п.з.
– бир партия деталлар учун ѐки бир иш сменаси учун
қабул қилиб олиниши керак.
Курс лойиҳасини бажаришда Т
п.з.
– ишчи сменаси бўйича қабул қилиш
тавсия қилинади. Бу ҳолда бир детални тиклаш учун керак бўладиган
,
.
.
.
.
n
T
t
з
п
з
п
мин;
бу ерда n – бир ишчи сменасида тикланадиган деталлар сони, дона;
325
,
см
пр
N
N
n
дона,
бу ерда N
пр
– тикланадиган детални йиллик дастури, дона.
N
см
– бир йилдаги ишчи сменаси сони (бир сменали ишлаганда
N
см
=253, агар 2-сменада ишлаганда эса N
см
=506).
Do'stlaringiz bilan baham: |