Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali meva-sabzavotchilik, uzumchilik

Nav xususiyatlari
: respublikamiz hududida qovunning 500 dan ortiq navi 
ma’lum bo‘lib, ulardan 160 ga yaqini ekib kelinadi. Ekib kelinadigan qovun 
navlarining 36 tasi (2006 y.) rayonlashtirilgan. Qovun navlari o‘zaro bir qancha 
morfologik va xo‘jalik belgilari bilan bir-biridan farq qiladi: 
- palagining uzunligi: uzun 
(asosiy palagi 1,5 
m 
dan uzun), 
kalta 
(0,4-1,0 
m
), 
tik o‘suvchi 
(0,4 
m 
dan kalta) bo‘ladi; 
– 
barg plastinkasining o‘lchami (bandsiz): yirik 
(18 sm dan uzun), 
o‘rtacha 
(14- 18 
sm
), 
mayda 
(14 
sm 
dan kichik) bo‘ladi; 
– 
barg plastinkasining shakli: buyraksimon 
(bo‘yi eniga teng yoki bir oz kalta,
yuqorigi cheti yumaloq – yassi), 
yuraksimon 
(bo‘yi eniga teng, yuqo-rigi cheti uzun), 
uchburchak
, 
besh burchakli 
bo‘ladi; 
– 
barglarining qirqilganligi: qirqilmagan
, 
kam qirqilgan
, 
juda ko‘p qirqilgan 
yoki 
 
parrakli 
(qirqim barg plastinkasi radiusining yarmiga teng) bo‘ladi; 
– 
barg bandining uzunligi: uzun 
(20 
sm 
dan ortiq), 
o‘rtacha 
(12-20 
sm
) va 
kalta 
(12 
sm 
dan kam) bo‘ladi; 
– 
mevasining o‘lchami: 
yumaloq yoki yassi shakllarida – 
yirik 
(22 
sm 
va undan 
ortiq), 
o‘rtacha 
(15-22 
sm
), 
mayda 
(15 
sm 
gacha); cho‘zinchoq shakllarda – 
yirik 
(30 
sm 
va undan ortiq), 
o‘rtacha 
(25-30 
sm
), 
mayda 
(25 
sm 
gacha) bo‘ladi; 
– 
mevasining shakli: 
mevalarning shakli indeks 1 raqamiga ko‘ra aniqlanadi 
(masalan, qovunning mevasining uzunligi 30 
sm
, aylanasi uzunligi 15 
sm
, shunda 
indeksi 30:15=2 ga teng). 
Yalpoq 
(1 dan kam), 
dumaloq 
yoki 
sharsimon 
(1 ga teng), 
kalta ovalsimon 
(1,0 yoki 1,25), 
ovalsimon 
(1,3 yoki 1,5 ga teng), 
urchuqsimon 
(ikkala 
uch tomoni ingichkalashib ketgan), 
tuxumsimon
, 
tsilindrsimon 
(1,5 dan yuqori) 
bo‘ladi;
 

---

~ 344 ~ 
–
o‘rtacha
(15-22 sm), 
mayda
(15 
sm
gacha); cho‘zinchoq shakllarda - 
yirik 
(30 
sm
va undan ortiq), 
o‘rtacha
(25-30 sm), 
mayda
(25 
sm
gacha) bo‘ladi; 
–
mevasining shakli:
mevalarning shakli indeks 1 raqamiga ko‘ra aniqlanadi 
(masalan, qovunning mevasining uzunligi 30 
sm,
aylanasi uzunligi 15 
sm, 
shunda 
indeksi 30:15=2 ga teng). 
Yalpoq
(1 dan kam), 
dumaloq
yoki 
sharsimon 
(1 ga teng), 
kalta ovalsimon
(1,0 yoki 1,25), 
ovalsimon
(1,3 yoki 1,5 ga teng), 
urchuqsimon
(ikkala uch tomoni ingichkalashib ketgan), 
tuxumsimon, tsilindrsimon
(1,5 dan 
yuqori) bo‘ladi; 
–
mevasining yuzasi (qo‘l bilan paypaslab aniqlanadi): silliq, notekis, 
segmentli, burishgan, chuqur segmentlangan;
 
–
to‘rlash xili: mayda yoriqlar, yirik yoriqlar, yulduzsimon yoriqlar, kam 
bog‘langan to‘rlar, bir-biriga bog‘langan siyrak to‘rlar, bog‘langan to‘r-lar 
(siyrak, dag‘al siyrak), bog‘langan qalin to ‘rlar, dag‘al to‘r;
 
–
po‘stining rangi: oq, malla rang, zarg‘aldoq, jigarrang, och jigarrang, sariq- 
yashil, to‘qyashil, ko‘k-yashil,yashil;
 
–
po‘chog‘ining qattiqligi: yumshoq
(barmoq bilan bosilsa, chuqurcha bo‘lib 
qoladi), 
qattiq
(ezilmaydi), 
o‘rtacha;
–
etining qalinligi: qalin
(mevasi bir tomoni etining qalinligi urug‘ uyasining 
radiusidan ortiq), 
o‘rtacha qalin
(urug‘ uyasining radiusiga teng), 
yupqa
(urug‘ 
uyasining radiusidan kichik); 
-etining rangi: sarg‘ish qizil, oq yashil, yashil, oq.
Bu ranglar ham quyuq, ham 
nimtatir bo‘lishi mumkin. Agar qovunning eti po‘stiga yoki urug‘ uyasiga yaqin 
joyda boshqa rangda bo‘lsa, uni alohida belgi sifatida yozib qo‘yish kerak; 
–
etining konsistentsiyasi: kartoshkasimon, qarsillagan, mo‘rt, og‘izda 
eruvchan, ko‘p tomirli, o‘rta va kam tomirli bo‘ladi;
 
–
etining shirinligi: juda shirin, shirin va bemaza bo‘ladi;
 
–
xushbo‘yligi: kuchli, o‘rtacha va hidsiz bo‘ladi;
 
–
urug‘ bo‘laklarining (platsentasi) xili va holati: yarim yoyilib ketadigan, 
yoyilib ketadigan, qo‘shilib o‘smagan quruq, qo‘shilib o‘sgan quruq, quruq ichki 
tomoni ochiq;
 
-urug‘ bo‘laklarining soni:
uzun mevali qovun navlarida 
2-3 ta,
yumaloq 
shakldagi qovunlarda 
3 ta,
yapaloq shakldagi qovun navlarida esa 
1 dan 5 gacha 
bo‘ladi;