K o m m u t a t s I ya t I z I m L a r I

F 
Ф 
V 
i→j 
j→i 
5.33 –rasm. Ajratilmagan tuzilmali F-V-F turidagi kommutatsiya 
maydonida to‘g‘ri va teskari yo’llarning o’rnatilishi
To’g’ri 
Yo’l 
To’g’ri 
yo’l 
Uzatish 
Qabul qilish 
F 
F 
V 
i→j 
To’g’ri
yo’l 
Teskari 
yo’l 
Uzatish 
Qabul qilish 
F 
F 
V 
j→i 
5.34 – rasm. Ajratilgan tuzilmali F-V-F turidagi kommutatsiya maydonida 
to‘g‘ri va teskari yo’llarning o’rnatilishi 

---

154 
5.35 a va b - rasmlarda ajratilgan va ajratilmagan tuzilmali V - F - V 
turidagi to‘g‘ri va teskari yo‘llarning KM da kommutatsiyalanishi 
ko‘rsatilgan. 5.35- rasmdan ko‘rinib turibdiki, V-F-V turidagi KM da 
kommutatsiyalanadigan liniyaning vaqt holatini, vaqt kommutatsiyasining 
birinchi va uchinchi zvenolarida ikki karrali o‘zgartirilishi yuz beradi. 
Fazoviy kommutatsiyaning ikkinchi zvenosida j - kommutatsiyalanadigan 
liniyaning vaqt holati o‘zgarmaydi, faqat uning fazoda ko‘chirilishi amalga 
oshiriladi. 
5.35 – rasm. Ajratilgan va ajratilmagan tuzilmali V - F - V turidagi to‘g‘ri va teskari 
yo‘llarning KM da kommutatsiyalanishi 
а) 
V 
To’g’ri yo’l 
i 
F 
V 
To’g’ri yo’l 
k 
Teskari yo’l 
i 
Teskari yo’l 
k 
Uzatish i→j 
Uzatish k→j 
j 
Qabul qilish j→k 
Qabul qilish j→i 
V 
To’g’ri yo’l 
i 
F 
V 
To’g’ri yo’l 
k 
Uzatish i→j 
j 
Qabul qilish j→k 
b) 
V 
F 
V 
Teskari yo’l 
i 
Teskari yo’l 
j 
Qabul qilish j→i 
j 
Uzatish k→j 

---

155 
5.36- rasmda ko‘rsatilgan kommutatsiya sxemaning oddiy tuzilmasini 
ko‘rib chiqamiz. 
5.36- rasm. V- F kommutatsiya sxemasi 
Sxema faqat ikki zvenodan: vaqt va fazo kommutatsiyasi zvenolaridan 
iborat. Vaqt kommutatsiyasi zvenosining asosiy funksiyasi, bu talab 
qilingan chiquvchi kanalga mos keluvchi vaqt oralig‘ining vaqti kelgunga 
qadar, kiruvchi kanallarga mos keluvchi vaqt oraliqlari davomida keluvchi 
axborotni ushlab qolishni ta’minlashdir. Bu paytda axborotni ushlab qolish 
mos chiquvchi trakt- ga fazoviy kommutatsiya zvenosi orqali o‘tadi.
Ushbu misolda 1- trakt bo‘yicha 3- vaqt oralig‘i davomida kelayotgan 
axborot- ni ushlab qolish vaqti, 17- vaqt oralig‘i kelmagunga qadar davom 
etadi. Teskari ulanishda N - trakt bo‘yicha 17- vaqt oralig‘i davomida 
kelayotgan axborot navbat- dagi davrning 3 - vaqt oralig‘i kelmagunga 
qadar ushlab qolinadi. 
Shuni ta’kidlash lozimki, vaqt kommutatsiyasining zvenosi axborotni 
bitta vaqt oralig‘idan to‘la davrgacha bo‘lgan diapozonda ushlab qolishi 
mumkin. 
Fazoviy kommutatsiya zvenosini unga mos ravishda boshqaruvchi 
xotira (BX) boshqaradi, u davrning har bir vaqt oralig‘i davomida vaqt 
yaratilishi lozim bo‘lgan kommutatsiya zvenosining konfiguratsiyasini 
(shaklini) aniqlash uchun zarur bo‘lgan axborotdan iborat. Zarur 
boshqaruvchi axborot vaqt bo‘yicha ajratilgan analogli kommutatsiya 
VK-XQ 
VK-XQ 
VK-XQ 
1 
2 
N