О. Р. Райимбердиева бухгалтерия ҳисоби, ИҚтисодий таҳлил ва аудит

---

 
 
О.Р.РАЙИМБЕРДИЕВА
БУХГАЛТЕРИЯ ҲИСОБИ, ИҚТИСОДИЙ 
ТАҲЛИЛ ВА АУДИТ 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ҳисоботи ва баланс топширишдан олдин тўлиқ инвентаризация (ашёвий рўйхат) ўтказилади. 
Бу Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг «Ўзбекистон Республикасида 
бухгалтерия ҳисоби ва ҳисоботи тўғрисидаги Низомнинг тасдиқлаш ҳамда бухгалтерия 
ҳисоби счётлари тизимини такомиллаштириш ҳақида»га қарорида кўрсатиб ўтилган. 
Инвентаризация ўтказиш ёрдамида тегишли ҳисобдор шахс зиммасидаги товар ва моддий 
бойликлар сон ва сифат жиҳатдан ўрганилиб, пул ифодасида ҳисоб-китоб қилинади ва 
натижалари аниқланади. 
Юқоридаги қарорга асосан, корхоналардаги мавжуд товар-моддий бойликларни 
қуйидаги ҳолларда инвентаризациядан ўтказиш мажбурийдир: 

мулкни ижарага беришда ва давлат тасарруфидан чиқаришда; 

йиллик бухгалтерия ҳисоботини тузиш олдидан (ҳисобот йилининг 1 октябридан 
сўнг рўйхатдан ўтказилган мулк бундан мустаснодир). 
Инвентаризация ўтказиш тўғрисида мулк эгаси, корхона раҳбари махсус буйруқ, 
фармойиш беради. Фармойишда инвентаризацияни қачон, қаерда ўтказилиши, комиссия 
аъзоларининг таркиби, моддий жавобгар шахсларнинг исми-шарифи, уни бошлаш ва 
тугатиш кунлари кўрсатилади. Комиссия аъзолари инвентаризацияни фармойишда 
кўрсатилган муддатларда бошлаб тугатилишини таъминлаши керак. Комиссия таркибига 
мутахассислар, ишлаб чиқаришга даҳлдор бўлмаган шахслар ҳам киритилиши мумкин. 
Инвентаризация ишларининг бошланишида моддий жавобгар шахс томонидан уни 
ўтказиш белгиланган кунга товар ҳисоботи тузилади ва унинг биринчи нусхаси комиссия 
аъзоларига тақдим этилади. Ҳисоботда кирим ва чиқим ҳужжатлари тўлиқ кўрсатилади ва 
қўшимча ҳужжатлар йўқлиги тўғрисида моддий жавобгар шахс тилхат ёзиб беради. 
Навбатдаги қилинадиган иш бу кассадаги нақд пулларни санаб чиқиш билан бажарилади, 
унда нақд пуллар қиймати алоҳида-алоҳида кўрсатилиб далолатнома тузилади ва комиссия 
аъзолари томонидан имзоланади. Агар кассада пул қийматига эга бўлган қоғозлар борлиги 
аниқланса, улар алоҳида кўрсатилади. 
Инвентаризацияни ўтказишда моддий жавобгар шахс зиммасидаги товар-моддий 
бойликлар, идишлар, инвентарлар, асбоб-ускуналар тўлиқ рўйхатга олинади. Товар-моддий 
бойликларнинг рўйхати махсус инвентаризация варақларида акс эттирилади. Унда комиссия 
аъзоларининг таркиби, инвентаризация ўтказилаётган кун, шу кунга товарлар, идишлар, 
инвентарлар, асбоб-ускуналар қолдиғи тузилган товар ҳисоботига асосан кўрсатилади. 
Инвентаризация натижалари аниқлангандан кейин товар-моддий бойликларнинг кам 
чиққанлиги аниқланса, у ҳолда белгиланган меъёрлар доирасида табиий камайиш суммалари 
ҳисобланиб чиқилади. Жами камомад суммасидан товар-моддий бойликларнинг табиий 
камайиш суммаси айириб ташланиб ҳақиқий камомад суммаси аниқланади ва бу сумма 
қонунда кўрсатилган моддаларга асосан айбдор шахслардан ундириб олинади.