СоғЛИҚни сақлаш вазирлиги

ТУРКУМЛАШ ШАКЛЛАРИ 
 
Дори воситалари турли ўлчовлар бўйича туркумланиши мумкин. 
Масалан, фармакотерапевтик хусусияти бўйича, таъсир этиш механизми, 
дорихоналардан муомалага чиқариш хусусиятлари, ишлаб-чиқарувчи 
фирмалар, дори шакллари бўйича ва хакозо. Классификациялаш хили, 
қўйилган мақсад ва маълумотлар истеъмол хусусиятларига ҳам боғлиқ. 
Илмий изланиш жараѐнида олимлар дори воситаларни туркумлашда таъсир 
механизми, қўшимча реакциялар, таъсир этувчи воситани кимѐвий тузилиши 
ва бошқалар бўйича фойдаланишади. Бундай туркумлашлар амалий 
Соғлиқни сақлашда фойдаланадиган услубларга қараганда кўпроқ аҳамиятга 
эга. Фармацевт маркетологлар, врачлар, фармакотерапевтик кўрсаткичлар 
бўйича (юрак-қон томирлар, яллиғланишга қарши, қандли диабет ва 
бошқалар), ҳамда дорихонадан дориларни рецепт бўйича ѐки рецептсиз 
сотилиши бўйича туркумлашдан фойдаланишади.
Ўзбекистон Республикаси ва бошқа ҳамдўстлик мамлакатларида узоқ 
вақт академик М.Д.Машковский томонидан тавсия этилган дори воситаларни 
туркумлашдан фойдаланилган. У ўз долзарблигини ҳозирги кунда ҳам 
йўқотмаган. Бу туркумлашда воситалар фармакотерапевтик гуруҳларга 
бўлинади . 
Қуйида клиник-фармакологик кўрсаткичлар бўйича ва таъсир 
механизми бўйича дори воситаларни туркумлаш бўйича мисол келтирилган 
(1 – расм). Бу туркумлашда дори воситани патентланмаган ҳалқаро номи 
кўрсатилганидек маълум фирмага тегишли савдо номи ҳам кўрсатилган. 
Қатор Европа давлатларида дори воситалари дорихонадан бериладиган 
дорилар тартибига мувофиқ – рецепт билан бериладиган ва рецептсиз 
бериладиган дори воситаларига бўлинади. Бу ―Одам учун дори воситаларни 
категориясини аниқлаш ҳақида‖ги Европа иттифоқи томонидан 1992 йил 31 
мартда қабул қилинган Кенгаш дастурида аниқланган. Дастурда 
дорихоналардан фақат маҳсус рецепт бўйича берилиши керак бўлган 
воситалар ҳам ажратиб кўрсатилган.

---

31