Sana: 2-sentyabr 2011yil

ob‘ekt, sub‘ekt, sub‘ektiv huquq 
va 
yuridik majburiyat.
Huquqiy munosabatlar sub‘yektlari o‗rtasidagi 
munosabatlarning yuridik shakli bo‗lib, uning yordamida davlat va qonun talablariga binoan ijtimoiy munosabat 
ishtirokchilari xulq-atvorini me‘yorlab
 
beradi.Huquqiy munosabatlarda ishtirok etuvchilar, ya‘ni sub‘yektlar 
huquq 
layoqatiga 
hamda 
muomala layoqatiga 
ega bo‗lishlari
 
talab etiladi.
Huquqiy munosabat 
— 
uning ishtirokchilari 
o„rtasidagi huquqiy (yuridik) aloqalar bo„lib, ularning o„zaro huquq va majburiyatlarida namoyon bo„ladi.
Yangi tug‗ilgan 
chaqaloq ham har xil huquqlarga, masalan, tibbiy yordam olish, turar joyga, o‗z ismi, familiyasiga ega bo‗lish huquqlariga 
ega. Aqli zaif va ruhiy kasallar ham huquqiy layoqatga ega. Ular ham yashash, davolanish, nafaqa olish, mulkdor bo‗lish 
huquqiga egadirlar. Ayrim davlatlarda hali tug‗ilmagan bola ham huquqiy layoqatga ega. U merosxo‗r bo‗la oladi.
Huquqiy 
munosabat ishtirokchilarining harakati nimaga qaratilgan bo„lsa,
 
ushbu narsa 
huquqiy munosabatlarning ob‟yekti 
hisoblanadi.
Huquqiy munosabatlarning ishtirokchilari, ya‟ni huquq va majburiyat egalari 
huquqiy munosabatlarining 
sub‟yektlari 
hisoblanadilar.
Huquq layoqati, 
asosan, kishining tug„ilishi bilan vujudga keladi va vafot etishi bilan tamom 
bo„ladi.
Muomala layoqati 
o„z harakatlari asosida huquqlami amalga oshirish va yuridik majburiyatlarni bajara olish 
imkoniyatidir.
Muomala layoqati yosh va ruhiy salomatlik bilan bog‗liq. O‗zbekiston qonunlariga binoan, to‗liq muomala 
layoqati fuqaro 18 yoshga to‗lgandan so‗ng boshlanadi. Lekin, ushbu qoidadan istisnolar ham mavjud. Masalan, shaxs 
jinoiy javobgarlikka 16 yoshdan, ayrim jinoyatlar uchun 14 yoshdan tortilishi mumkin. Boshqa bir misol: Oila kodeksi 
ayrim hollarda 18 yoshga to‗lmasdan turib nikohdan o‗tishga ruxsat beradi. Bunday fuqaro nikohdan o‗tgan vaqtdan boshlab 
to‗liq muomala layoqatiga ega bo‗ladi.
Huquq manbai 
davlat irodasini muayyan huquqiy-normativ hujjatlar, qonun 
aktlarida ifodalash, bayon qilish usuli va shaklidir. Huquqshunoslik fanida huquq manbalarining quyidagi to‗rt shakli e‘tirof 
qilingan:
Huquqiy odat 
— bu jamiyat a‘zolari tomonidan uzoq vaqt qo‗llanilishi, doimiy takrorlanishi natijasida jamiyat 
tomonidan qabul qilingan xulq-atvor normasiga aylangan va keyinchalik davlat tomonidan tasdiqlangan qoidaga aytiladi. 
Huquqiy odat qadimgi davrlarda asosiy huquq manbai hisoblangan. Hozirgi paytda ham ayrim davlatlarda mavjud. Masalan, 
Buyuk Britaniya.