Mas’ul muharrirlar: Olimjon Tojiyev

Olim paravozni
gazeta maqtab 
chiqarmidi? 
Birinchi bo‘lib paravoz haydaganmish. 
Yolg‘on!
 
Qachon qarasa 
ko‘mirga botib yuradigan rabochiy edi. Ha, xo‘p, boringki, haydagan bo‘lsin. Ha, 
nima qipti? 
Hakim naynov-chi? Birinchi o‘qituvchilardan emish. 
Man bilmasam 
ekan uni! …O‘lguday zehni past bola edi. Tag‘in bular persanalniy pensaner emish!” 

---

Tilshunoslikdagi zamonaviy yo
‘
nalishlar: muammo va yechimlar
206 
“…Maqola… Qachon chiqadi endi?” Erta-indin chiqib qolsa kerak. Hozir 
tekshirishyapti, - dedim nihoyatda xotirjam ohangda. – agar rost bo‘lsa, maqolani 
chiqarib sizga personalniy pensiya tayin qilisharkan. Agar noto‘g‘ri bo‘lsa, sudga 
berisharkan. Naim sartarosh bir daqiqa ko‘zlarini pirpiratib angrayib qoldi. -Labbay! 
So‘tga! Kimni so‘tga beradi? -Siz bilan meni. Yolg‘on gapirganingiz uchun sizni, 
yolg‘on yozganim uchun meni. – Shunday dedim- burilib ketaverdim.
O‘tkir Hoshimovning “Ikki eshik orasi” romanida ham laqamlar ko‘p 
qo‘llangan. Asarda bu laqablar personaj xarakterini ochishda yoki asarda ko‘zlangan 
maqsadni yoritish vositasi uslubiy vazifa bajarayotganini ko‘rish mumkin. 
Lumladan, “kobra” asar boshida laqab sifatida qo‘llanganini ko‘rish mumkin. 
…Hammasiga o‘sha “A-1” armaturali lan’ati panel sabab bo‘ldi. Yo‘q, gap panelda 
emas, “Kobra”da! “Kobra” deganimiz boshqarmamizning boshlig‘i Shavkat 
Qudratovich. Shu odam vaqtida uysozlik kombinatidan “A-1” emas, “A-2” 
armaturali panelni yetkazib berganida olam guliston edi. Tag‘in do‘ urushiga 
o‘laymi?! Uch kun avval “Moskvich”ida kep qoldi… Brigadagi yigitlar uni “Kobra” 
deganicha bor. Har “ko‘zi” piyoladek oynak taqib yuradi. O‘zining yuzi lagandek. 
Razm solib qarasangiz, oppoq chinni laganning ikki chetiga ikkita piyola to‘nkarib 
qo‘yilganga 
o‘xshaydi. 
Aslida 
kim 
qanaqa 
ko‘zoynak 
taqishi 
o
zining ishiku-ya! Faqat Shavkat Qudratovichning fe’li g‘alati: o‘tirgan kreslosini 
shunaqangi yaxshi ko‘radiki, safar akaning aytishicha, orqasini o‘sha kursiga kamida 
“besh yuz” markali sement bilan yopishtirib olgan: qimirlasa terisi shilinib chiqadi. 
Unga bitta narsa kerak:qay yo‘l bilan bo‘lmasin, planni bajarsa…bas. Dadam menga 
bir gapni ko‘p aytgan. “Ozingdan katta odam noto‘g‘ri gapirsa ham qo‘rslik qilma, 
muloyimlik bilan tushuntir”. Men ham “muloyimlik bilan” tushuntirdim: -Shavkat 
Qudratovich, o‘zingiz bilasiz. “Vannochka” foyda qilmaydi… Yo‘q gapimni 
eshitgisi ham kelmadi.
- Siz…siz… - dedi labi titrab. – Mayda odamsiz! Davlat manfaatini 
o‘ylamaysiz! Mana shu uyga ko‘chib kirishni o‘n yildan beri kutayotgan odamlar 
bor! Onalar, bolalar. Ulug‘ Vatan urushining invalidlari… Topshiriqni bajaring! 
Indamasang “siyosiy” tomondan oladi! 
-Yaxshi!-dedim. – bitta iltimos, “A-1” armaturali panelni montaj qilish 
mumkin, deb yozib bering… O‘z qo‘lingiz bilan… “Kobra” seskanib ketdi. Hatto 
lunji shishib ketgandek bo‘ldi.
Siz… - dedi vishillab. – Ilg‘or boshqarmamamizning umum maqsadiga 
ataylab bolta uryapsiz. Ko‘ramiz, montajchilaringiz nosvoychining haqini olsa, nima 
deb sayrab qolarkansiz… Umuman… sizdaqa brigadrdan voz kechish masalasini 
o‘ylab ko‘ramiz... faktlarimiz yetarli… 
Asarda bu laqab boshliq – Shavkat Qudratovichga nisbatan qo‘llanilgan. 
Ilonlarda bir xususiyat bor: ular o‘ljasini juda qattiq himoyalaydi. Boshliq ham 

---

Tilshunoslikdagi zamonaviy yo
‘
nalishlar: muammo va yechimlar
207 
mansabini – o‘tirgan kursisini juda qattiq himoya qiladi. Shu lavozim uchun hech 
narsadan qaytmaydi. Shuning uchun unga bu laqab berilgan. Ikkinchi tomoni – 
tashqi yuz ko‘rinishi ham ayniqsa ko‘zoynak taqishidagi o‘xshashlik ham bu 
laqabning xususiyatini yana bir karra oshirgan.