modul. Uliwma ekologiya sanlı leksiya. Kirisiw. Ekologiya kursı, wazıypası, maqseti, dúzilisi hám tariyxı, pándi úyreniw usılları

---

1-MODUL. ULIWMA EKOLOGIYA 
1 sanlı leksiya. Kirisiw. Ekologiya kursı, wazıypası, maqseti,
dúzilisi hám tariyxı, pándi úyreniw usılları. 
 
Tiykarǵı sawallar 
1. Ekologiya hám tábiyattı qorǵaw tariyxı. 
2. Ekologiya pániniń rawajlaniw basqıshları. 
3. Ekologiyaliq izertlewdin` ámelii áhmiyeti. 
4. Hazirgi zaman ekologiya paniniń dúzilisi. 
5. Tábiyat hám insan ortasındaǵı múnasebetler. 
 
Temaǵa tiyisli tayanısh túsinikler hám sózler. 
Ekologiya, adaptatsiya, tábiyattan aqılǵa muwapıq paydalanıw, rekultivatsiya, 
autoekologiya, sinekologiya, dimekologiya, biosfera táliymatı, organizm, jámáát, abiotikalıq 
ortalıq, populiyatsiya, ekotizim, biogeotsenoz, tirishilik ortalıǵı, evribiont, stenobiont, 
regulyatsiya, gomeostaz, biotsenoz, biotope, ekologiyalıq mashqala, ekologiyalıq bankrot, jer 
sheklengenligi, shorlanıw, suw jetispewshiligi, hawa pataslanıwı, baqlaw, tájiriybe, 
modellestiriw, assotsiatsiya, formatsiya, tip, organizmler sanı, túrlerdiń ushırasıwı, biomassa, 
ónimdarlıq indeksi, dominantlıq, qaplam, tıǵızlıq. 
Ekologiya» túsinigi pánge birinshi bolıp nemis ilimpazı E.Gekkel tárepinen 1866-jılı 
kiritilgen (Organizmlerdiń ulıwma morfologiyası shıǵarmasında). 
Házirde keńeyip ketken bul atama grekshe sóz bolıp, Oykos»-úy 
jay, logos» pán degendi bildiredi. 
Ekologiya biologiyalıq pán bolıp ol organizmlerdiń bir-biri hám 
sırtqı ortalıq sharayatı menen óz ara múnásibet nızamlıqların 
úyrenetuǵın pán esaplanadı. Organizmlerdiń iykemlesiwin 
(adaptatsiya) úyreniw sıpatında bunnan 100 jıl aldın qáliplesken 
házirgi zaman ekologiyası-tábiyattan aqılǵa muwapıq paydalanıw 
hám tábiyattı qorǵawdıń teoriyalıq tiykarı esaplanadı. Ol ózine tán predmetke, wazıypalarǵa hám 
izleniw usıllarına iye. 
Ekologiya antropogen hám hár qıylı faktorlar tásirinde tábiyattaǵı baylanıslardıń buzılıwı 
tuwralı maǵlıwmat beredi. Ekologiya tábiyat resurslarınan aqılǵa muwapıq paydalanıwda hám 
tábiyattı qorǵawda ilimiy tiykar bolıp xızmet qıladı. Mısalı: hár jılı toǵay xojalıqları tábiyatta 
ósiwshi dárilik ósimliklerdi jıynap alıp dári tayarlaw ushın tapsıradı. Bunda eger jıynap alınıp 

---

atırǵan ósimlikler muǵdarı qayta ósip shıǵıp atırǵan ósimlikler muǵdarınan assa onda ósimlikler 
áste-áste joǵala baslaydı. Sonıń ushın dárilik ósimliklerdi jıynaw tek ǵana ilimiy tiykarlanǵan 
normalar tiykarında terip tapsırılıwı kerek. Bul normalar hám jıynaw múddetleri ósimlikler 
jámáátinde qayta tikleniw tiykar bolıwı kerek.