O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti

Dozimetriyaning ssintillyasion (lyuminissent) metodlari.
Bu metodlar 
ayrim 
fluoressiolashovchi 
moddalarning 
nurlanishida 
hosil 
bo‘luvchi 
lyuministentlanish effekti jadalligi o‘zgarishini o‘lchashga asoslangan. Bunga 
rentgenoskopiya ham kiradi. Unda ham ekranni rentgen nurlari bilan yoritiladi. 
Radioaktivlikdan foydalanishning dastlabki yillarida shu prinsipga asoslangan -
spintariskop priboridan foydalanilgan. U ham alfa zarrachalar bilan fluoressent 
moddalrni bombardirovka qilishda yorug‘lik hosil bo‘lishini belgilash bilan 
ishlatilgan. Ssintillyasion metodlar tibbiyotda o‘zining gamma nurlanishni 
o‘lchashda aniqligi bilan alohida ahamiyatga ega. 
Umuman, dozimetriyaning fizik metodlari ionlashtiruvchi nurlanishning 
moddani ionlashtirish va elektr o‘tkazuvchi muhitda va elektr neytral gazga 
aylantirish xususiyatiga asoslangan. 
Rentgenografik nazorat
radiatsion nazoratning ko‘proq foydalanadigan 
metodi hisoblanadi, unda rentgen nurini xosil qilish rentgen trubkasi bilan 
bajariladi, bunda anod moddasi atomi bilan tez elektronlarning birgadikdagi 
harakati vijudga keladi, tasvirni nurlanish detektori yordamida plankada yoki 
plastinada belgilanadi (4.1- rasm). 

---

72
4.1-rasm. Tasvir olish sxemasi: 
1-manba; F - fokus masofa; A5-kamchilik balandligi; 5-radiatsion qalinlik. 
Rentgen nurlari inson sog‘lig‘iga xavfliligini bilgan holda undan xalq 
xo‘jaligining bashqa sohalarida ham foydalaniladi. Metallardagi ulovlar, yoriq 
joylarni aniqlashda undan foydalaniladi. Bunda materialdan nur o‘tish darajasini 
o‘zgarishi asosida kamchiliklar aniqlanadi. 
 
 
 
 
 
 

---

73