O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti

Nur kasalligining 1 darajasi (yengil)
– 1-2 Gr (100-200 r) miqdordagi 
radiatsiya doza ta’sirida rivojlanadi. Zararlangan kishilarda 3-5 soatdan so‘ng 
ko‘ngil aynishi, qusish kuzatiladi. Qon va suyak iligida deyarli o‘zgarishlar sodir 
bo‘lmaydi. Kuchsizlik, bosh og‘rishi, ishtaha yo‘qolishi mumkin. Yashirin davr 30 
kungacha davom etishi mumkin. Kasallik yengil kechib, 1-2 hafta davomida 
astenik holat saqlanib qoladi. 
Nur kasalligining 2 darajasi (o‘rta)
- 2-4 Gr (200-400r) miqdoridagi radiatsiya 
dozasidan nurlanganda kelib chiqadi. Nurlanishning dastlabki klinik simptomlari 

---

53
nurlanishdan ikki soat o‘tkach paydo bo‘ladi va 1-2 sutka mobaynida davom etadi. 
Bunda umumiy holsizlik, bosh og‘rishi, bosh aylanishi, ko‘ngil aynishi va 
takrorlanib turuvchi qayt qilish simptomlari rivojlanadi. Qon tekshirib ko‘rilganda 
leykotsitoz, limfopeniya aniqlanadi. Yashirin davr 3 haftagacha davom etadi. 
Kasallikning qo‘zg‘alish davrida odam o‘zini yomon his etayotganligidan 
shikoyat qiladi, tana harorati ko‘tariladi, ayrim hollarda qon quyilishlar kuzatiladi. 
Qonda leykopeniya, trombotsitopeniya, gipoplastik anemiyaga xos o‘zgarishlar 
aniqlanadi, SOE oshgan bo‘ladi. Bu davr 2-3 hafta davom etadi. Sog‘ayish asta-
sekinlik bilan davom etadi. Bunday zararlanganlar 1-1.5 oy mobaynida 
statsionarda davolanadilar. 
Nur kasalligining 3 darajasi (og‘ir) 
- 4-6 Gr (400-600r) miqdordagi radiatsiya 
bilan nurlanganda klib chiqadi. Nur ta’sir etgandan 30-60 daqiqa o‘tgach 
zararlangan kishi ketma-ket qusadi, kuchli bosh og‘rishi paydo bo‘ladi, kuchli 
holsizlik, adinamiya holati rivojlanadi, qo‘zg‘alishlar paydo bo‘ladi. Bu davr 3-4 
sutkagacha cho‘zilishi mumkin. Yashirin davr 1-2 haftani tashkil qiladi. Klinik 
simptomlarning rivojlanish davrida zararlanganlarning umumiy ahvoli keskin 
yomonlashadi, o‘zoq vaqt davom etadigan bezgak, badan titrashi va terlash 
holatlari rivojlanadi. Teri, shilliq qavtlar ostiga qon quyilishi, me’dadan, 
ichaklardan, bachadondan qon ketishi kuzatiladi. Soch to‘kila boshlaydi, og‘iz 
shilliq qavatlari shishib ketadi, yarali-nekrotik stomatit, gingivit, tonzillit paydo 
bo‘ladi, pnevmoniya rivojlanadi, tan vazni keskin kamayib ketadi. Qon tekshirib 
ko‘rilganda leykotsitlar soni 1mm
2
da 500-300 ni tashkil qiladi. Chuqur 
trombotsitopeniya, rivojlangan anemiya, qonning sekin ivishi, Duke usuli bo‘yicha 
uzoq vaqt oqishi aniqlanadi. To‘sh suyagi punksiya qilib ko‘rilganda mieloblastlar 
va promielotsitlarning katta miqdori aniqlanadi, atipik limfotsitlar, o‘zgargan 
tayoqcha segmentli neytrofillar, plazmatik va retikulyar hujayralar paydo bo‘ladi. 
Kasallikning qo‘zg‘alish davri 1.5 haftadan 2.5 haftagacha davom etishi kuzatiladi. 
Kasallikka vaqtida davo qilinsa klinik simptomlar asta sekin yo‘qola 
boshlaydi va uzoq muddatli sog‘ayish davri boshlanadi. Birinchi 4-6 hafta 
mobaynida kasallar statsionar sharoitda davolanadi, ular maxsus tibbiy yordamga 

---

54
muhtoj bo‘ladilar.