Kuchkarov M.A. -36- Anorganik kimyo
Brom- grekchadan olingan bo‘lib “bromos”- “badbo‘y” degan manoni
bildiradi. Uni 1826- yilda J. Balar tomonidan kashf etilgan. Brom qizil-qo‘ng‘ir
rangli badbo‘y xidli suyuqlik. Oddiy sharoitda suyuq holda bo‘ladi. Suyuqlanish
temperaturasi- 7,2
0
C, qaynash temperaturasi 59.82
0
C . Ionlanish energiyasi -
11.87 eV, elektronga moyilligi – 3,37 eV, elektromanfiylik- 2,8 ,valentligi – I,
III, V, VII, oksidlanish darajasi – 1,0, +1,+3,+5,+7.
Brom kaliy bromid yoki natriy bromidning marganets (IV)-oksid va sulfat
kislotaning 70% li eritmasi bilan aralashmasini qizdirib olinadi. Reaksiya
quyidagi tenglamaga muvofiq boradi:
2NaBr + MnO
2
+ 2H
2
SO
4
= Na
2
SO
4
+ MnSO
4
+ 2H
2
O + Br
2
Brom ham xlor kabi zaharli. Shu sababli brom bilan ishlashda juda
ehtiyot bo‘lish lozim.
Brom sanoatda ba`zi sho‘r suvli ko‘llar, dengiz suvlaridan hamda neft`
chiqadigan rayonlardagi burg`quduq suvlaridan olinadi. Sanoatda erkin brom,
ko‘pincha, bromid tuzlardan xlor yordamida siqib chiqarish yo‘li bilan olinadi.
Dastlab, asbob detallarini tayyorlash (naylar qirqib olish, bukish va ularning
uchlarini suyuqlantirib bekitish, probkalar tanlash, ularni ezish hamda teshish)
lozim va shundan keyingina asbob yig`iladi.
Natriy bromidga sulfat kislota eritmasi ta`sir ettirib vodorod bromid
olish mumkin. Aralashma qizdirilganda quyidagi tenglamaga muvofiq reaksiya
boradi:
NaBr + H
2
SO
4
= NaHSO
4
+ HBr↑
NaBr + NaHSO
4
= Na
2
SO
4
+ HBr↑
Tajriba uchun sulfat kislotaning suyultirilgan eritmasidan (bir hajm suvda 3
hajm kislota eritiladi) foydalaniladi, Vodorod bromidni brom aralashmalaridan
tozalash uchun uni salgina ho‘llangan va shisha siniqlari aralashtirilgan qizil
fosfor ustidan o‘tkazish lozim. Vodorod bromidni suvda eritish natijasida
bromid kislota hosil bo‘ladi.
Yod- grekcha “yodos” – “binafsha” manosini bildiradi. Uni 1811-yilda
fransuz olimi Kurtua (mushugi Jozef bilan birgalikda) kashf etgan. Yod oddiy
sharoitda to‘q binafsha rangli kristal modda. U qizdirilganda cuyuqlanmasdan
bug‘ holatga (114
0
C) o‘tadi, ya’ni sublimatlanadi, qaynash temperaturasi 185
0
C.
Ionlanish energiyasi -10,45 eV, elektronga moyilligi – 3,08 eV,
elektromanfiylik- 2,5 ,valentligi – I, III, V, VII, oksidlanish darajasi – 1,0,
+1,+3,+5,+7.
Galogenlarning atom og`irligiga ortishi bilan kimyoviy aktivligi pasayadi.
Galogenlar orasida eng aktiv element ftordir, undan keyin xlor, brom va yod
keladi. Eng aktiv elementlar aktivligi kamroq elementlarni birikmalaridan siqib
chiqaradi. Masalan, xlor bromni (shuningdek, yodni) siqib chiqaradi:
Cl
2
+ 2NaBr = Br
2
+ 2NaCl
brom esa, o‘z navbatida yodni siqib chiqaradi:
Br
2
+ 2NaJ = J
2
+ 2NaBr.
Do'stlaringiz bilan baham: