Университети кимё – технология факультети

/
f
.
t (К- коррозия тезлиги, (г/м
2
.
соат), m
0
- намуна 
дастлабки массаси, г; m
1
- намунанинг коррозига текширишдан кейинги 
массаси, г; f - намуна юзаси, м
2
; t - синаш учун кетган вақт, соат). 
Қопламанинг шартли қовушқоқлиги - вискозиметр ВЗ-4 да 20 °С ҳароратда, 
маълум ҳажм намунанинг визкозиметр калибрланган соплосидан қанча 
вақтда (сек) оқиб ўтиш ҳажми билан аниқланди. 
Қопламанинг қалинлигини магнитли ИТП-1 приборида аниқладик. Бу 
прибор қоплама бутунлигини бузмасдан ўлчашга мўлжалланган бўлиб, 
ишлаш принципи оддий, яъни магнит хоссаси йўқ бўлган қоплама қанча 
қалин бўлса, металнинг магнитга тортилишини камайтиришга асосланган. 
Тортилиш кучи ҳаракатланувчи шкалага асосан олиниб, номограмма орқали 
микрометрларга ўтказилади. Қопламанинг эгилишга мустаҳкамлиги ГОСТ 
6806 талабларига кўра аниқланди. Бунга кўра пластинкага суркалган 
қопламани эгилтирилганда унда ёриқлар ҳосил бўлмаслигининг минимал 
диаметрини ўлчаш орқали аниқланди. 
Қопламанинг зарбга мустаҳкамлиги ГОСТ 4765 талабларига асосан 
аниқланди. Ўлчашлар У-1А приборида олиб борилди. Ишлаш принципи 
максимал баландликдан (см) қоплама суркалган юзага 1 кг пўлат шарни 
ташлаганда қопламанинг механик бузилмаслигини аниқлашга асосланган. 
Қоплама суркалган қопламанинг адгезияси параметрларини аниқлаш 
ГОСТ 15140 талаблари асосида олиб борилди. Бунда 100 см
2
юзага қоплама 
суркалган намуна кесгич ёрдамида100 бўлакка бўлиниб, уни кўчиришга 
асосланиб, 4 баллик шкалада аниқланади. Агарда 100 бўлакдан биттаси кўчса 
1 балл, иккитаси кўчса 2 балл ва ҳ.к. 
Қопламанинг 
ҳимоя 
хоссалари 
дисстилланган 
сувда 
-сувга 
чидамлилиги, 3 % ли NaCl эритмасида- тузга чидамлилиги ва 20% ли турли 
кислоталарда 
кислотабардошлиги 
аниқланди. 
Қопламанинг 
тузга 
чидамлилиги 4 қаватли докада сузилган 3% ли NaCl эритмасида 1,3,5,10.14 
суткалар давомида сақлаган ҳолда сувга чидамлиликни аниқлаш 
усулидагидек 
текшириш 
орқали 
аниқланади. 
Сувга 
чидамлилик 
текширилаётган намуна шиша стаканга солиниб, унга 2/3 қисми баланлигида 
дистиллирланган сув солиниб, 1,3,5,10.14 суткалар давомида визуал кўриб 
борилади. Ҳар бир намуна белгиланган вақтларда олиниб, 1-2 соат 
мобайнида ҳавода қуритилиб, бўкишга, ранги ўзгариб оқаришга, кўпикчалар 

---

306
ҳосил бўлганига, қобиқланишига, занг пайдо бўлишига ва бошқаларга 
текширилади. 
Қоплама намуналарининг игна ботиш чуқурлиги ГОСТ 11501 талаб-
лари асосида пенетрометрда аниқланди. Бунда юк 100 г, моддага игна 
тушиши 5 сек, намунанинг текширилаётгандаги ҳарорати 25 
о
С бўлишига 
алоҳида эьтибор берилди. 
Қопламанинг чўзилувчанлиги ГОСТ 11505-75 бўйича аниқланди. Бу 
кўрсаткич стандарт қурилма дуктилометрда ўлчанди. Эритилган композиция 
“саккизсимон” қолипга қуйилди ва 30 дақиқа давомида 25
о
С ҳароратда 
совутилди. Сўнг қолипдан чиқиб қолган қисми қиздирилган кесгичда текис 
кесилди ва қолип дуктилометрга ўрнатилиб, 25

0,5 
о
Сда намунанинг 
чўзилиши кузатилди. Қопламанинг ёниш ҳароратини Бренкен усулида 
аниқланди. Қопламаларнинг антикоррозион хоссаларининг вақт бўйича 
ўзгаришларини ГОСТ 6992 талаблари бўйича саккиз баллик шкалада 
аниқладик. Синовлар 3% ли NаСIда, 20% ли H
2
SO
4
, HNO
3
, HCIларда 
ўтказилди. Юқоридагилар асосида госсипол смоласи ва маҳаллий 
ресурслардан синтез қилинган коррозияга қарши қопламалар халқаро 
стандартлар талабларига мос келишини ҳар томонлама исботладик.