Университети кимё – технология факультети

 
 
МИС (II) ИОНЛАРИНИНГ 8-МЕРКАПТОХИНОЛИН БИЛАН 
ТАЪСИРИ
a
Тулиев Б.А., 
b
Туробов Н.Т., 
a
Абдурахманова У.К. 
a
Гулистон давлат университети, 
b
Ўзбекистон Миллий Университети
Таркибида функционал аналитик гуруҳларнинг мавжуд бўлиши 
аналитик реагентларнинг комплекс ҳосил қилиш имкониятини оширади, 
бундай гуруҳлар турли хил оралиқ металл ионлари билан осон 
координацияланишига сабаб бўлади ва бунинг натижасида сувда яхши 
эрийдиган рангли комплекс бирикмаларини ҳосил қилади. Юқори 
селективликка эга бўлган аналитик реагентлар яратиш жуда қийин масала, 
шунинг учун кўп ҳолларда ионларни аниқлаш учун гуруҳли реагентлар 
қўлланилиб, анализ шароитлари ўзгартирилади, масалан, эритма муҳити 
(рН), буфер аралашма таркиби ўзгартирилади ёки ниқоблаш жараёнларидан 
фойдаланилади. 
Шуларни ҳисобга олиб, ушбу тадқиқотда муаллифлар томонидан 
ўзининг тузилиши ва таркиби жихатдан электронодонор хусусиятларига эга 
бўлган атомлар сақлаган 8-меркаптохинолин билан мис (II) ионларини 
спектрофотометрик аниқлаш усулини ўрганишни мақсад қилдик. мис (II) 
ионининг 8-меркаптохинолин билан комплекс ҳосил қилиш реакциясини 
ўрганиш учун дастлаб, анализнинг оптимал шароити аниқланди.
Танланган оптимал шароитда эритманинг нур ютилиш спектрлари 
олинди. Реагентнинг ютилиш спектри эса дистилланган сувга нисбатан 
олинди. реагентининг мис (II) иони билан комплексининг максимал нур 
ютиш соҳаси аниқланиб, 8-меркаптохинолин реагентининг металл иони 
билан ҳосил қилган комплекси учун оптимал рН аниқланди.
Тажриба натижалари кўрсатишича, комплекс бирикманинг оптик 
зичлик қиймати 2 соат давомида деярли ўзгармади ва кейинчалик бироз 
пасайиши кузатилди. Бу вақт оралиғи анализни бажариш учун етарли 
эканлигини хулоса қилиш мумкин. Маълумки фотометрик реакцияларда 

---

169
комплекс бирикма таркибий компонентларининг қуйилиш тартибига ҳам 
боғлиқлиги аниқланган, шу сабабли Сu-R комплексининг эритмада ҳосил 
бўлиши учун компонентларни тартиб билан қуйилган ҳолда эритма оптик 
зичлиги ўлчанди
 
ва компонентларнинг қуйилиш тартибини ўзгартириб, бир 
нечта тажрибалар ўтказилди. Аниқланишича, компонентларнинг қуйилиш 
тартиби етарлича аҳамиятга эга экан. Кейинги тадқиқот ишларида маълум 
қуйилиш тартиби ҳам танлаб олинди. 
Комплекс 
бирикма оптик зичлигининг қўшилаётган реагент 
миқдорига боғлиқ бўлади. Амалий тадқиқотларда мис метали ионини 
комплексга тўла боғланиши учун одатда реагентнинг ортиқча миқдори 
олинади. Шу мақсадда комплекс бирикма оптик зичлигининг қўшилган 
реагент миқдорига боғлиқлигини ўрганиш учун 25 мл ли ўлчов колбаларида 
фотометрик эритмалар тайёрланди ва ўлчаш натижалари кўрсатишича, 50 
мкг/мл мис (II) ни комплекс билан тўла боғлаш учун 2,0 мл 0,1 M ли 
реагентни оптимал ҳажми яъни 2,0 мл реагент эритмаси етарлилиги маълум 
бўлди. Кейинги ишларда реагентнинг 0,01 М ли эритмасидан тайёрланиб, 2,0 
мл ҳажмий миқдорда фойдаланилди.