O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti V. Yu. Ahrorov

funksionalizm
doirasida 
paydo bo‘ldi. Funksionalizm tarafdorlari (D.Dyui, D.Endjell, G.Kerr va b.) odamlar 
va ular mansub bo‘lgan guruhlarni sotsial adaptasiya nuqtai nazaridan turib 
o‘rganishardi. Tadqiqotchilar psixik jarayonlarning ichki jihatiga emas, balki sotsial 
funksiyalariga o‘z diqqatlarini qaratishdi. Ilmiy tadqiqotning asosiy ob’yekti qilib 
kichik guruh tanlandi. Bunga hamma joylarda faqatgina kichik guruhlarda qo‘llash 
mumkin bo‘lgan eksperimental metodikalarning yoyilishi sabab bo‘ldi. Bu hol avvalo 
AQShda sotsial psixologiyaning bir yoqlama rivojlanishiga olib keldi, chunki sotsial 
psixologiyaning nazariy muammolarini o‘rganishga bo‘lgan qiziqish yo‘qolib 
borayotgan edi. Nazariyadan bunday «begonalashuv» shunga olib keldiki, sotsial 
psixologiya o‘zining eksperimental davrida nihoyatda qarama-qarshiliklar asosida 
rivojlana bordi.
42

---

Bu davrda 
ijobiy
deb hisoblash mumkin bo‘lgan hol, bu kichik guruhlar 
sohasida ko‘p sonli izlanishlarning olib borilishi, klassik darajadagi metodikalarning 
ishlab chiqilganligi, amaliy tadqiqotlar sohasida katta tajribaning to‘planganligi edi. 
Salbiy
tomon – ommaviy jarayonlarning psixologik jihatlarini tahlil etishni rad etish 
edi. Mazkur jarayonlarni juda sodda tahlil etishni tanqid ostiga olishdan so‘ng, 
ulardan butunlay voz kechib qo‘ya qolishdi. Natijada laboratoriya eksperimentlarida 
olingan natijalar jamiyatdagi real muammolar haqidagi bilimlar o‘rnini egallay 
boshladi.
1950-yildan boshlab nazariy bilimlarga bo‘lgan qiziqish qayta tug‘ila boshladi. 
Tadqiqotchilar (G.M. Andreyeva, N.N.Bogomolova, L.A.Petrovskaya, 
P.N.Shixerev) 1960-yillarda mavjud bo‘lgan to‘rtta asosiy nazariy maktablarni ajratib 
ko‘rsatishadi. Bular: 
bixeviorizm
,