««xalqaro audit»

8.2. Auditorlik xulosasi imzolangan sanadan keyin, biroq moliyaviy hisobot 
e’lon qilinadigan sanaga qadar yuz bergan hodisalar 
Moliyaviy  hisobot  tuzilgan  sanadan  keyin,  biroq  auditorlik  xulosasi 
imzolangunga  qadar  yoxud  auditorlik  xulosasi  imzolangandan  keyin,  biroq 
tekshiriladigan  xo’jalik  yurituvchi  sub’ektning  moliyaviy  hisoboti  e’lon  qilinadigan 
sanagacha  yuz  bergan  hodisa  va  dalillar,  shuningdek  moliyaviy  hisobot  e’lon 
qilingandan  so’ng  yuz  bergan  hodisalar  uning  mazmuni  va  to’g’riligiga  ta’sir 
ko’rsatgan  taqdirda  auditorlik  tashkilotining  harakatlarini  aniqlash  muhim 
hisoblanadi. 
«Kelgusi  davr  moliyaviy  ma’lumotlarini  o’rganish»  nomli  560-son  XASda 
quyidagi asosiy tushunchalardan foydalaniladi: 
a) moliyaviy hisobot tuzilgan sanadan keyingi hodisalar (keyingi hodisalar) 
-  hisobot  davri  tugagan  paytdan  boshlab  auditorlik  xulosasi  imzolanadigan  sanaga 
qadar  yuz  bergan,  shuningdek  auditorlik  xulosasi  imzolangandan  keyin  aniqlangan, 
tekshirilayotgan hisobot davriga taalluqli bo’lgan va moliyaviy hisobotga tuzatishlar 
kiritishni yoki unda axborotni oshkor etishni talab etadigan hodisalar; 
b) moliyaviy hisobot tuziladigan sana - hisobot davridagi oxirgi kalendar kuni; 
v) auditorlik xulosasi imzolanadigan sana - auditorlik xulosasida uni imzolash 
chog’ida  qo’yilgan  sana,  undan  keyin,  odatda,  auditorlik  tekshiruvi  bilan  bog’liq 
axboriy  materiallarga  oid  barcha  tekshiruvlar  to’xtatiladi,  bu  muddat  tugagach, 
auditorlik xulosasiga birorta ham tuzatish kiritilmaydi. 
Auditorlik tashkiloti auditorlik xulosasini moliyaviy hisobot tuziladigan sanadan 
ilgari imzolay olmaydi; 
g) moliyaviy hisobot taqdim etiladigan sana - xo’jalik yurituvchi sub’ektning 
moliyaviy  hisobotini  amalda  undan  foydalanuvchilarga  beriladigan  yoki  bu  hisobot 
qonun hujjatlarida belgilangan tartibda e’lon qilinadigan sana. 
Auditorlik xulosasini imzolash chog’ida auditorlik tashkiloti auditorlik xulosasi 
imzolanadigan  sanaga  qadar  moliyaviy  hisobotda  aks  ettirilishi  lozim  bo’lgan, 
moliyaviy  hisobotga  tuzatish  yoki  qo’shimchalar  kiritishni  talab  etadigan  barcha 

---

 
122 
hodisalar  u  tomonidan  lozim  ravishda  aniqlangani,  baholangani  va  tekshirilganiga 
amin bo’lishi kerak. 
Auditorlik  tashkiloti  auditorlik  xulosasi  imzolanadigan  sanaga  yaqin  qolganda 
moliyaviy  hisobotga  tuzatishlar  kiritishni  yoki  unda  axborotni  oshkor  etishni  talab 
etadigan  hodisalarni  aniqlash  uchun  mo’ljallangan  taomillarni  bajaradi.  Bunday 
taomillar, odatda, quyidagilarni o’z ichiga oladi: 
a)  xo’jalik  yurituvchi  sub’ekt  rahbariyati  tomonidan  belgilangan,  keyingi 
hodisalarni aniqlash imkoniyatini yaratuvchi taomillar sharhi; 
b)  hisobot  davri  tugaganidan  keyin  o’tkaziladigan  aktsiyadorlar  yig’ilishi, 
direktorlar  kengashi  majlislari  va  ijroiya  organining  bayonnomalari  bilan  tanishib 
chiqish hamda bayonnomalari hali tayyorlanmagan yig’ilishlarda muhokama qilingan 
masalalarni oydinlashtirish; 
v)  pul  mablag’lari  smetalari,  harakat  prognozlari  va  rahbariyatning  boshqa 
tegishli hisobotlari bilan tanishib chiqish; 
g)  tekshirilayotgan  xo’jalik  yurituvchi  sub’ekt  yuridik  xizmatining  sud 
muhokamalariga  (agar  ular  o’rinli  bo’lsa)  taalluqli  bo’lgan  faoliyati  bilan  tanishib 
chiqish; 
d)  tekshirilayotgan  xo’jalik  yurituvchi  sub’ekt  rahbariyatiga  moliyaviy 
hisobotga  ta’sir  ko’rsatishi  mumkin  bo’lgan  keyingi  hodisalarga  taalluqli  savollar. 
Bunday savollar quyidagilarni o’z ichiga oladi: 
dastlabki 
yoki 
tugallanmagan 
ma’lumotlar  asosida  hisobga  olingan 
moddalarning joriy holati; 
yangi majburiyatlar qabul qilinganmi, yangi zayomlar olingan yoki ajratilganmi, 
kafillik shartnomalari tuzilganmi; 
aktivlarni sotish amalga oshirilganmi yoki rejalashtirilmoqdami; 
yangi  aktsiyalar  yoki  qarz  majburiyatlari  chiqarilganmi,  sub’ektni  qo’shib 
yuborish yoki tugatish to’g’risidagi bitimlar tuzilganmi yoki rejalashtirilmoqdami; 
aktivlarni  davlat  daromadiga  qaratish  yoki  ularning,  masalan,  yong’in  yoki 
toshqin natijasida nobud bo’lishi holatlari yuz berganmi; 

---

 
123 
mavjud  xatarlar  yoki  shartli  hodisalar  bilan  bog’liq  qandaydir  o’zgarishlar  yuz 
berganmi; 
onda-sonda qo’llaniladigan qandaydir buxgalteriya tuzatishlari kiritilganmi yoki 
ko’rib chiqilyaptimi; 
moliyaviy  hisobotni  tayyorlash  uchun  foydalaniladigan  hisob  siyosatining 
o’rinliligiga shubha tug’diradigan biror-bir hodisalar yuz berganmi yoki yuz berishi 
mumkinmi. 
Agar  bo’linmani  boshqa  auditor  auditorlik  tekshiruvidan  o’tkazayotgan  bo’lsa, 
asosiy  auditor  boshqa  auditor  tomonidan  bajariladigan  keyingi  hodisalarga  taalluqli 
bo’lgan  taomillarni  baholashi,  shuningdek  boshqa  auditorni  rejalashtirilayotgan 
auditorlik xulosasini imzolash sanasi haqida xabardor qilishi lozim. 
Agar auditor moliyaviy hisobotga ta’sir ko’rsatuvchi hodisalar to’g’risida xabar 
topsa, u mazkur hodisalarning moliyaviy hisobotda to’g’ri aks ettirilishini tekshirishi 
lozim. 
Auditorlik  tashkiloti  moliyaviy  hisobot  to’g’risidagi  auditorlik  xulosalari 
imzolangan  sanadan  keyin  yuz  bergan  hodisalar  uchun  javobgar  bo’lmaydi.  Bunda 
xo’jalik yurituvchi sub’ekt rahbariyati auditorlik xulosasi imzolangan sanadan keyin, 
biroq  moliyaviy  hisobot  e’lon  qilinadigan  sanaga  qadar  yuz  bergan  moliyaviy 
hisobotga  ta’sir  ko’rsatuvchi  hodisalar  haqida  auditorlik  tashkilotiga  xabar  berilishi 
uchun javobgar bo’ladi. 
Agar  auditorlik  tashkiloti  auditorlik  xulosasi  imzolangan  sanadan  keyingi 
davrda, biroq moliyaviy hisobot e’lon qilinadigan sanaga qadar yuz bergan hodisalar 
haqida  xabar  topsa,  u  moliyaviy  hisobot  va  auditorlik  xulosasiga  tuzatish  kiritish 
kerakligini  aniqlashi,  yuzaga  kelgan  muammolarni  xo’jalik  yurituvchi  sub’ekt 
rahbariyati  bilan  muhokama  qilishi  hamda  bunday  hodisalar  moliyaviy  hisobotga 
jiddiy  ta’sir  ko’rsatadigan  holatlarda  mazkur  hisobotga  tegishli  o’zgartirishlar 
kiritishni talab qilishi lozim. 
Agar  xo’jalik  yurituvchi  sub’ekt  rahbariyati  moliyaviy  hisobotga  o’zgartirish 
kiritgan  bo’lsa,  ilgari  tayyorlangan  auditorlik  xulosasiga  havolani  o’z  ichiga  olgan 

---

 
124 
yangi  auditorlik  xulosasini  tayyorlash  lozim.  Bunda  yangi  xulosaga  o’zgartirilgan 
moliyaviy hisobot tuzilgan sanadan oldingi sana qo’yilmasligi kerak. 
Agar xo’jalik yurituvchi sub’ekt rahbariyati auditorlik tashkiloti talab qilayotgan 
va  jiddiy  tusdagi  tuzatishlar  kiritilishini  zarur  deb  topmasa,  auditorlik  tashkiloti 
xo’jalik  yurituvchi  sub’ektni  mazkur  dalil  haqida  yozma  ravishda  xabardor  qilishi, 
o’zgartirishlar  kiritilmagan  taqdirdagi  oqibatlar  uchun  javobgarlikni  xo’jalik 
yurituvchi  sub’ekt  rahbariyatiga  yuklashi  hamda  salbiy  auditorlik  xulosasi  tuzishi 
kerak. 
Agar  auditorlik  xulosasi  xo’jalik  yurituvchi  sub’ekt  (buyurtmachi)ga  berilgan 
bo’lsa,  auditorlik  tashkiloti  buyurtmachini  va  (yoki)  xo’jalik  yurituvchi  sub’ekt 
rahbariyatini sub’ekt moliyaviy hisobotni va unga doir auditorlik xulosasini uchinchi 
shaxslarga taqdim etmasligi haqida yozma ravishda xabardor qilishi lozim. 
Agar  moliyaviy  hisobot  uchinchi  shaxslarga  berilgan  bo’lsa,  auditor  mazkur 
uchinchi shaxslar auditorlik xulosasiga tayanmasligi uchun chora ko’rishi kerak. 
Moliyaviy  hisobot  e’lon  qilinganidan  keyin  auditorlik  tashkiloti  mazkur 
moliyaviy  hisobotga  tegishli  so’rovlar  yo’nalishiga  taalluqli  hech  qanday 
majburiyatga ega bo’lmaydi. 
 Agar  moliyaviy  hisobot  e’lon  qilinganidan  keyin  auditorlik  tashkiloti 
tekshirilayotgan  hisobot  davriga  tegishli  bo’lgan  hamda  moliyaviy  hisobotga 
tuzatishlar  kiritishni  va  unda  axborotlarni  oshkor  qilishni  talab  etadigan  hodisalar 
haqida  xabar  topsa,  auditorlik  tashkiloti  moliyaviy  hisobotni  qayta  ko’rib  chiqish 
zarurligi  masalasini  ko’rib  chiqishi,  uni  xo’jalik  yurituvchi  sub’ekt  rahbariyati  bilan 
muhokama  qilishi  va  mazkur  holatlarda  maqsadga  muvofiq  bo’lgan  chora-tadbirlar 
ko’rishi lozim. 
Agar  xo’jalik  yurituvchi  sub’ekt  rahbariyati  moliyaviy  hisobotni  qayta  ko’rib 
chiqayotgan bo’lsa,  auditorlik tashkiloti xo’jalik  yurituvchi sub’ekt rahbariyati bilan 
birgalikda  ilgari  taqdim  etilgan  moliyaviy  hisobot  bilan  auditorlik  xulosasini  olgan 
barcha  kishilarni  yuzaga  kelgan  vaziyat  haqida  xabardor  qilishga  doir  tadbirlarni 
bajarishi  hamda  qayta  ko’rib  chiqilgan  moliyaviy  hisobot  bo’yicha  yangi  auditorlik 
xulosasini taqdim etishi kerak.  

---

 
125 
Bunda  yangi  auditorlik  xulosasi  ilgari  tayyorlangan  auditorlik  xulosasiga 
havolani  o’z  ichiga  olishi  va  qayta  ko’rib  chiqilgan  moliyaviy  hisobot  tuzilgan 
sanadan oldingi sana qo’yilmasligi lozim.  
Agar  xo’jalik  yurituvchi  sub’ekt  rahbariyati  ilgari  taqdim  etilgan  moliyaviy 
hisobot va auditorlik xulosasini olgan barcha kishilarni yuzaga kelgan vaziyat haqida 
xabardor  qilish  uchun  zarur  chora-tadbirlarni  ko’rmayotgan  va  moliyaviy  hisobotni 
qayta  ko’rib  chiqmayotgan  bo’lsa,  auditor  uni  qayta  ko’rib  chiqishni  zarur  deb 
hisoblagan  holda  xo’jalik  yurituvchi  sub’ekt  rahbariyatini  uchinchi  shaxslar 
auditorlik  xulosasiga  tayanmasliklari  uchun  auditor  chora-tadbirlar  ko’rishi 
to’g’risida xabardor qilishi lozim. 
Kelgusi  davr  uchun  moliyaviy  hisobotni  e’lon  qilish  sanasi  yaqinlashayotgan 
bo’lsa,  yangi  hisobotda  tegishli  axborot  oshkor  qilinishi  sharti  bilan,  moliyaviy 
hisobotni  qayta  ko’rib  chiqish  va  yangi  auditorlik  xulosasi  berishga  zarurat 
tug’ilmasligi mumkin. 
Moliyaviy  hisobot  tuzilgan  sanadan  keyin  yuz  bergan  hodisa  va  dalillarga  doir 
auditorlik tashkilotining barcha harakat va qarorlari majburiy tartibda auditorning ish 
hujjatlarida aks ettirilishi kerak.