««xalqaro audit»

Aniqlanmaslik  tavakkalchiliklari  auditor  tomonidan  bir  tomonlama 
aniqlanadigan  u  qo’llayotgan  auditning  taomillari  buxgalteriya  hisobi  hamda 
moliyaviy hisobotda haqiqiy, alohida yoki birgalikda muhim xarakterga ega bo’lgan 
xatolar va buzib ko’rsatishlarni aniqlashga ruxsat bermasligining ehtimolini bildiradi. 
Aniqlanmaslik  tavakkalchiligi  auditor  faoliyati  sifatining  ko’rsatkichi  bo’lib 
hisoblanadi hamda auditorning malakasi va aniq auditning tekshiruvini o’tkazishning 
xususiyatlariga  bog’liq.  Auditor  ajratib  bo’lmaydigan  va  nazorat  tavakkalchiliklarni 
baholash 
asosida 
o’zining  faoliyatida  yo’l  qo’yiladigan  aniqlanmaslik 
tavakkalchiligini  belgilashi  hamda  aniqlanmaslik  tavakkalchiligini  kamaytirish 
maqsadida  tegishli  auditning  taomillarini  rejalashtirishi  lozim.  Aniqlanmaslik 
tavakkalchiligi  hamda  ajratib  bo’lmaydigan  va  nazorat  tavakkalchiliklarining 
birlashtirilgan darajasi o’rtasida teskari bog’lanish mavjud. 

---

 
104 
Ajratib  bo’lmaydigan  va  nazorat  tavakkalchiliklari  yuqori  bo’lgan  holda, 
aniqlanmaslik  tavakkalchiligi  auditorlik  tavakalchiligini  maqbul  past  darajasigacha 
kamaytirishi mumkin.. 
Aniqlanmaslik  tavakkalchiligini  pasaytirish  maqsadida  auditor  quyidagilarni 
bajarishi lozim: 
- qo’llaniladigan  auditning  taomillarini  takomillashtirish  va  bunda  ularning 
sonining ko’payishi  hamda mohiyati o’zgarishini ko’zda tutish; 
- tekshiruvga sarflanadigan vaqtni kamaytirish; 
- auditning tanlab olish hajmlarini o’stirish. 
Auditni  rejalashtirish  vaqtida  auditor  moliyaviy  hisobotni  sezilarli  buzib 
ko’rsatishlarga  qanday  harakat  va  hatti-harakatlar  olib  kelishini    ko’rib  chiqadi.  
Alohida schetlar hamda bitimlar turlari bo’yicha qoldiqlarning muhimligini auditning 
baholanishi  auditorga  qaysi  masalalar  hamda  moddalarni  o’rganish,  qaysi  tanlab 
olishdan  foydalanish  va  qanday  tahlil  usullarini  o’tkazish  kerakligini  hal  qilishga 
yordam  beradi.  Bu  auditorga  umumiy  audit  tavakkalchiligini  maqbul  past 
darajagacha kamaytirishga xizmat qiladi. 
Muhimlik  hamda  auditorlik  tavakkalchiligining  darajasi  o’rtasida  teskari 
bog’lanish  mavjud:  muhimlikning  darajasi  qanchalik  yuqori  bo’lsa,  auditorlik 
tavakkalchiligi  shunchalik past bo’ladi va teskarisi. 
Audit  tekshiruvini  rejalashtirishdan  keyin  auditor  muhimlikning  maqbul 
darajasi  pastroq  deb  qaror  qabul  qilgan  holda  auditorlik  tavakkalchiligi  o’sadi. 
Auditor buni quyidagi yo’llar bilan aniqlashi lozim: 
- mumkin  bo’lgan  joyda  baholanayotgan  nazorat  tavakkalchilik  darajasining 
pasayishi  hamda  pasaytirilgan  darajani  nazoratning  chuqurlashtirilgan  yoki 
qo’shimcha testlarini bajarish yo’li bilan saqlanib turish; 
- aniqlanish  tavakkalchiligini  xolis  (asosiy)  taomillarning  xarakteri,  vaqti 
hamda darajasini takomillashtirish yo’li bilan pasaytirish. 
Bankda  shuni  ko’zda  tutish  lozimki,  ajratib  bo’lmaydigan  tavakkalchilik 
ko’rsatkichlari doimiy bo’lib qoladi hamda tekshiruvning umumiy rejasini tayyorlash 

---

 
105 
jarayonida  hisobga  olinmagan  mavjud  bo’lgan  dalillar  aniqlangan  holdagina 
o’zgarishi mumkinligini ko’zda tutmoq lozim.   
Buxgalteriya  hisobi  va  ichki  nazorat  ahvolini  ekspertiza  qilish  bosqichida, 
so’ngra tekshiruvni o’tkazishda auditor har gal bir, ya’ni auditorlik tavakkalchiligini 
qanday chamalash va uni qanday qilib eng kam darajaga keltirish muammosiga duch 
keladi. 
Auditorlik tavakkalchiligi quyidagi formula yordamida aniqlanadi: