метод ва харакат усуллари билан
уйгунлаштириб тасаввур этиш
Хамда билимларни эгаллашгача булган муаммоларни хал этиш ни уз
ичига олади. Экспертлар бахоси хамда Б. Блум ва унинг ходимлари
таъкидлашича ва укитувчилар уртасида утказилган суров натижа-
сида адабиётчилар тахдили, дастурлар, дарсликлар,
даре бериш
амалиётидаги укув максадларининг аксарияти когнитив соната
тегишли булиши аникданган.
2. Аффектив (хиссиётли — кадриятли) соха. Унга одяий идрок
килиш , кизикиш , кдцриятлар йуналиш лари ва муносабатларни
узлаштиришга тайёр булишдан бошлаб, то
укувчининг атроф-
дунёга нисбатан хиссий-ш ахсий муносабатда булиш ини ш акллан-
тирувчи максадлар киради. К изикиш ва м ойиллик, у ёки бу
кечинмаларга хамдард була олиш, вокеаларга булган муносабат,
уни англаш ва фаолиятда намоён булишини ш акллантириш мак,-
садлари ана шулар жумласидандир.
3. Психомотор (харакатга оид) соха. Бу сохага у ёки
бу харакат
(моторли) фаолиятда манипуляция (харакат йуналишларини тез ва
чаккон узлаштириш), асаб-мускулларни мувофикдаштириб бош-
кариш (координация)ни шакллантиришга оид максадлар киради. Бу
урта мактабдаги укув максадларининг жуда оз кисм ини камраб
олади, холос. Ёзув, огзаки нутк малакалари хамда жисмоний тар
бия ва мехнат (касб) таълими доирасидаги малакалар ана шулар
жумласидандир. Касб-хунар коллежларида укувчиларга касб урга-
тиш ж араёнининг максаштари хам шу максадларга киради.
Укув максадларининг катъий ва
иш ончли тизимини яратишни
фак.ат назариётчи олимларни кизикгирадиган мавхум (абстракт)
вазифа, деб хисоблаб булмайди. М аксадларининг аник,, тартибли
туркумини яратиш , энг аввало, амалиётчи педагоглар учун жуда
мухимдир. Бунинг сабаблари куйидагича:
1. Укув жараёнида эътиборни асосий максадга каратиш. Укитув-
чи таксономиядан фойдаланган холда
нафакат укув максадларини,
балки асосий вазифаларни, бундан кейинги ф аолиятнинг тартиби
ва бориш ини хам белгилаши мумкин.
2. Укитувчи ва укувчилар хамкорликдаги фаолиятининг аник,-
лиги ва ошкоршшги. Аник, укув максадлари укитувчи учун укув
чиларга, уларнинг умумий фао'лиятидаги асосий йунатиш ларни
тушунтириш, мухокама кила олиш ва ихтиёрий кизикувчи шахс-
лар (ота-оналар, тскширувчи) учун хам ан и к ва тушунарли були
ш ини таъминлаш им кониятини беради.
3. Укитиш натижаларини бахолаш андозаси (эталон)ни яратиш.
Фаолият натижалари оркали ан и к
ифодатанган укув максадлари,
уларни холисона бахолаш имкониятини яратади. Бундай эталон факат
укитувчи томонидан яратилиши шарт эмас. Уни укувчилар билан
хамкорликда (демократик) яратиш хам максадга мувофик булади.
27
Когнитив максадларга бир ёки бир неча даре жараёнида эр и
шиш мумкин. Аффектов максадлар эса, шахе ички ривожланишига
боглик, булиб, чукуррок хусусиятга эга. Унга киска вакг ичида
(айникса, юкори боскичдагиларга)
эриш иш ни амалга ош ириб
булмайди. Когнитив максадларни моддийлаштириш, уларни фао-
лият тури куринишида ифодалаш о сон ро к Ш унинг учун хам, аф
фектов максадлар таксономияси, асосан, тарбия натижасини п е
дагогик диагностика килишда кугтланади,
укитиш технологиясига
оид ишланмалар купрок когнитив максадлар буйича яратилади.
Сунгги 20 йиллар давомида педагогик максадлар таксономиясини
такомиллаштириш буйича изланишлар олиб борилди. Натижада:
когнитив, аффектив, психомотор ва операцион фаолиятли максад
лар таксономиясининг бир неча хил вариантлари яратилди. Л екин
бугунги кунда Б.Блумнинг когнитив сохасидаги системаси пухта
ишланган булиб, у нисбатан оммавий тарзда ёйилган. Унинг амалда
кулланиши хам мукаммал урганилган.
Do'stlaringiz bilan baham: