O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi a. G. G‘aniyev, A. K. Avliyoqulov

Gîlîgràfik tàsvirni tiklàsh.
Òàsvirni tiklàsh uchun gîlîgràmmà
dàstlàbki jîyigà qo‘yilàdi (24-
b 
ràsm). U tàyanch to‘lqini bilàn
Ko‘zgu
Lazer
Gologramma
Lazer
To‘siq
Mavhum
tasvir
Haqiqiy
tasvir
a)
b)
24- rasm.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

38
yoritilib, làzårning jism îrqàli tushàdigàn qismi to‘silàdi. Fîtî-
plàstinkàgà tushàyotgàn nurning intårfårånsiîn mànzàràdàgi difràk-
siyasi nàtijàsidà jism to‘lqinining nusõàsi, ya’ni jismning màvhum
hàjmiy tàsviri tiklànàdi. Òàsvirdà jismning bàrchà õususiyatlàri àks-
làngàn bo‘lib, gîlîgràfiyagàchà qàyårdà turgàn bo‘lsà, o‘shà jîydà
turàdi. U shunchàlik råàl tuyulàdiki, ushlàb ko‘rish mumkindåk bo‘-
làdi. Bundàn tàshqàri, kuzàtish gîlîgràmmàning o‘ng tîmînidàn
o‘tkir burchàk îstidà îlib bîrilsà, nàrsàning hàqiqiy tàsviri hàm
tiklànàdi. Låkin bu hîldà nàrsàning jîylàshuvi tåskàrisigà o‘zgàràdi.
Ìàsàlàn, bîtiq jîy qàvàriq và àksinchà bo‘làdi. Àmmî, îdàtdà,
jism råàl màvjuddåk tuyulàdigàn màvhum tàsvirdàn fîydàlànilàdi.
Shuni tà’kidlàsh lîzimki, hàttî gîlîgràmmàning bir bo‘làgi
hàm tàsvirni to‘là tiklàshgà imkîn båràdi. Àmmî bo‘làkchàning
judà kichik bo‘lishi tàsvirning àniqligini yomînlàshtirishi mumkin.
Gîlîgràfiyaning qo‘llànilishi. 
Gîlîgràfiya usulidàn hîzir judà
ko‘p sîhàlàrdà fîydàlànilàdi. Låkin ulàrning eng muhimi – mà’lu-
mîtlàrni yozish và sàqlàsh. Gîlîgràfiya îddiy mikrîfîtîgràfiya
usuligà qàràgàndà, bir õil hàjmgà yuzlàb màrtà ko‘p mà’lumîtni
yozishgà imkîn båràdi. Ìàsàlàn, o‘lchamlàri 32
´
32 mm bo‘lgàn
fîtîplàstinkàgà, hàr birining yuzàsi 1 mm
2
dàn bo‘lgàn 1024 tà
gîlîgràmmàni, ya’ni 1024 båtli kitîbni jîylàshtirish mumkin.
Gîlîgràfik õîtiràli EHÌ, gîlîgràfik elåktrîn mikrîskîp, gîlîgràfik
kinî và tålåvidåniyå, gîlîgràfik intårfårîmåtrlàr kàbi istiqbîlli
sîhàlàr endiginà rivîjlànà bîshlàmîqdà.
Sinîv sàvîllàri
1. Gîlîgràfiya so‘zi qàndày mà’nîgà egà và u qàndày usul? 2. Gîlî-
gràfiyani kim và qàchîn kàshf etgàn? 3. Gîlîgràfiyadàn fîydàlànishgà
qàchîn jiddiy e’tibîr bårilà bîshlàndi và nimà uchun? 4. Jism to‘lqini dåb
qàndày to‘lqingà àytilàdi? 5. Òàyanch to‘lqini dåb-chi? 6. Bu to‘lqinlàr
intårfårensiyagà kirishishàdimi? 7. Gîlîgràfiyaning àsîsiy g‘îyasi nimàdàn
ibîràt? 8. Gîlîgràmmà dåb nimàgà àytilàdi? 9. 24-
à 
ràsmdàgi sõåmàni
tushuntiring. 10. Qàndày nurlàr fîtîplàstinkàdà intårfårånsiîn mànzàràni
vujudgà kåltiràdi? 11. Gîlîgràmmà qàndày hîsil qilinàdi? 12. Òàsvirni
tiklàsh uchun gîlîgràmmà nimà qilinàdi? 13. 24-
b
ràsmdàgi hîlàtni
tushuntiring. 14. Qàndày nurlàr difràksiîn mànzàràni vujudgà kåltiràdi?
15. Difràksiîn pànjàrà vàzifàsini nimà o‘tàydi? 16. Difràksiya nàtijàsidà
nimà hîsil bo‘làdi? 17. Jismning qàndày tàsviri và qàyårdà tiklànàdi?
18. Jismning hàqiqiy tàsviri qàndày tiklànàdi? 19. Gîlîgràmmàning bir
bo‘làgi tàsvirni tiklày îlàdimi? 20. Gîlîgràfiyadàn qàndày màqsàdlàrdà
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

39
fîydàlànilàdi và uning àfzàlligi nimàdà? 21. Bittà fîtîplàstinkàgà qànchà
hàjmli kitîbni jîylàshtirish mumkin? 22. Gîlîgràfiyadàn kålgusidà qàn-
dày sîhàlàrdà fîydàlànish mumkin?